Dorabialska Alicja
DORABIALSKA Alicja (14 X 1897, Sosnowiec – 7 VIII 1975, Warszawa), specjalistka w zakresie chemii fizycznej. Córka Tomasza, naczelnika miejscowej poczty, i Heleny z Kamińskich, nauczycielki.
W Sosnowcu uczęszczała do Szkoły Handlowej Żeńskiej J. Siwikowej, następnie w Warszawie do Szkoły Handlowej T. Raczkowskiej, w której w 1914 uzyskała świadectwo dojrzałości. Obie szkoły tylko z nazwy były handlowe. Dzięki temu podlegały one rosyjskiemu ministerstwu przemysłu i handlu, które w ogóle nimi się nie interesowało. Umożliwiało to kultywowanie w nich polskiej tradycji i kultury. Studia wyższe, w zakresie fizyki i chemii, D. rozpoczęła w 1915 w Tow. Kursów Naukowych w Warszawie. W tymże roku ojciec wraz z rodziną został przeniesiony do Mińska, 1915–18 kontynuowała więc studia w Moskwie, na wydziale matematyczno-fizycznym Wyższych Kursów Żeńskich, które miały uprawnienia akademickie. Po powrocie do kraju, 1918–22, pracowała w Zakładzie Chemii Fizycznej PW, jako asystentka prof. W. Świętosławskiego. W 1922 uzyskała doktorat na podstawie rozprawy Badania termochemiczne nad stereoizomerią ketoksymów, przygotowanej na UW; promotorem był prof. W. Lampe. W 1921–34 była sekretarzem redakcji „Roczników Chemii”, a 1924–34 również wykładowcą na UW. W 1927 habilitowała się na PW w zakresie chemii fizycznej. W 1925 i 1926 oraz 1929 i 1930 przebywała w Inst. Radowym w Paryżu, gdzie pracowała pod kierunkiem M. Curie-Skłodowskiej. Także w 1925 i 1926 oraz 1927 przebywała na Uniw. Karola w Pradze. W 1934-40 pracowała jako profesor nadzwyczajny na Politechnice Lwowskiej. Była pierwszą kobietą w dziejach polskich uczelni technicznych, która uzyskała stanowisko profesora. Wniosek w tej sprawie zaakceptował marszałek J. Piłsudski (nie było to pewne, gdyż D. podpisała protest przeciw procesowi brzeskiemu 1931–32, marszałek miał z tej okazji powiedzieć: „ma baba charakter”). W czasie II wojny światowej, 1940–45 przebywała w Warszawie, wykładając na tajnych kursach podziemnej PW. Po wojnie podjęła obowiązki profesora tej uczelni. Wkrótce jednak przyjęła propozycję prof. B. Stefanowskiego, pierwszego rektora Politechniki Łódzkiej i 1 VI 1945 została profesorem tej uczelni. W tymże roku powierzono jej fukcję dziekana wydziału chemicznego, którą pełniła do 1951, przyczyniając się w istotny sposób do rozwoju wydziału. W 1945–68 była kierownikiem Katedry Chemii Fizycznej. Na działalność naukową D. istotny wpływ wywarła długoletnia współpraca z prof. W. Świętosławskim oraz staż w laboratorium M. Curie-Skłodowskiej. Była wybitną specjalistką w zakresie chemii fizycznej, w szczególności pierwiastków promieniotwórczych. Skonstruowała specjalny mikrokalorymetr do pomiarów bardzo małych ilości ciepła, wydzielanych przez substancje radioaktywne. Metodę tę stosowała z powodzeniem również m.in. do badania przemian alotropowych i zjawiska korozji. Opublikowała 128 prac naukowych na temat radiochemii, kalorymetrii i chemoluminescencji, w tym 5 książek.
D. była członkiem (od 1932 korespondentem, od 1945 zwyczajnym) TNW, członkiem przybranym Tow. Naukowego we Lwowie (1935), członkiem (od 1947, a 1965–69 wiceprezesem) Łódzkiego Tow. Naukowego, członkiem honorowym Polskiego Tow. Chemicznego (1965). Od 1932 działała też w Polskim Stow. Kobiet z Wyższym Wykształceniem. Została odznaczona m.in. Krzyżem Niepodległości oraz krzyżami: Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Nie założyła własnej rodziny.
BUP, cz. 3; SBTP (Z. Olszewski, S. Pięta); Śródka.
A. Dorabialska: Jeszcze jedno życie, Warszawa 1975; tejże: Nie dla marnego zysku ani pustej sławy, „Przekrój” 1991 (wydanie specjalne); B. Kurant: Historia SITPChem, Warszawa 1996; Profesorowie Politechniki Łódzkiej, Łódź 2005; „Orbital” 1997, nr 6 (R. Mierzecki); „Przemysł Chemiczny” 1997, nr 10 (K. Zięborak); „Wiadomości Chemiczne” 1977, nr 5 (J. Kroh, W. Reimschüssel).
Ludomir Ślusarski