Keckermann Bartłomiej
KECKERMANN Bartłomiej (1572, Gdańsk – 25 VII 1609, tamże), fizyk. Syn Jerzego, kupca, i Gertrudy Lering.
Kształcił się w Gdańskim Gimnazjum Akademickim (1587–90), a następnie na uniwersytetach w Wittenberdze, Lipsku i Heidelbergu (1590–95). Po uzyskaniu stopnia magistra w Heidelbergu rozpoczął tam studia teologii, prowadził jednocześnie wykłady z filozofii, logiki i hebraistyki. Po uzyskaniu stopnia bakałarza z teologii powrócił (1602) do Gdańska i objął stanowisko profesora filozofii w gdańskim gimnazjum. Przeprowadził gruntowną reformę programu nauczania – wprowadził encyklopedyczny kurs filozofii zamiast teologii.
K. był niezmiernie płodnym autorem i mimo krótkiego życia pozostawił po sobie kilkanaście ważnych dzieł z różnych dziedzin. Dzieło Systema physicum septem libris adornatum, et Anno Christi MDCVII. publice propositum in Gymnasio Dantiscano zawierało treść jego wykładów. Wydane pośmiertnie w Gdańsku (1610) liczyło ponad 1000 stron (w octavo), zdobyło rozgłos, wznawiano je w Hanau i Genewie. Był to w zasadzie wykład fizyki arystotelesowskiej, ale znacznie wzbogacony licznymi komentarzami późniejszych uczonych. Dzieło Systema compendiosum totius mathematices oparte na wykładach (1605) w Gdańsku obejmowało zwyczajem tamtych czasów zagadnienia geometrii, optyki, astronomii i geografii, a więc nauk wówczas nazywanych matematycznymi; było także kilkakrotnie wznawiane (nawet jeszcze 1661 w Oksfordzie).
K. napisał także dzieła z filozofii (Praecognitorum philosophicorum), logiki (Praecognitorum logicorum), etyki (Systema logicae), polityki (Systema disciplinae politicae), ekonomii (Synopsis disciplinae oeconomicae), teologii (Systema sanctae theologiae) i in.
Uczniem K. był P. Krüger, który z kolei był nauczycielem J. Heweliusza.
Niestety, w wielu opracowaniach zachodnich K. jest określany niesłusznie jako „German philosopher”, najwidoczniej w ślad za niektórymi zaborczymi historykami niemieckimi, którzy wszystkich uczonych z Gdańska uznają za Niemców. Tymczasem K. uważał się za obywatela Gdańska i Polski. Na przykład w cytowanym przez B. Nadolskiego liście (23 VIII 1606) na temat rokoszu Zebrzydowskiego pisze: „…wzburzyła się teraz cała nasza Polska” („nunc commota est Polonia nostra universa”). Szymon Starowolski nie miał wątpliwości, by zamieścić inskrypcję nagrobną K. wśród innych rodaków w Monumenta Sarmatorum.
PSB (B. Nadolski).
B. Nadolski: Życie i działalność naukowa uczonego gdańskiego Bartłomieja Keckermanna, Toruń 1961.
Andrzej Kajetan Wróblewski