Giganci Nauki

https://gigancinauki.pl/gn/biogramy/82576,Mazur-Jozef.html
29.03.2024, 08:06

Mazur Józef

MAZUR Józef (29 XI 1896, Czeladź, pow. będziński – 20 II 1977, Wrocław), fizyk. Był synem maszynisty w kopalni węgla kamiennego.

Kształcił się w szkole realnej w Będzinie. W 1916 rozpoczął studia na wydziale filozoficzno-przyrodniczym UW. Przerwał je ze względu na działania wojenne i w 1918–21 pełnił służbę wojskową w Głównej Wojskowej Stacji Meteorologicznej. Po powrocie na uczelnię uzyskał w 1922 stopień magistra za badania temperatury i promieniowania płomieni. W 1926 otrzymał doktorat na podstawie rozprawy Rozpylanie katodowe stopów; była to wówczas pierwsza tego typu praca dotycząca stopów.

Jako asystent prof. M. Wolfkego w Zakładzie Fizyki I PW M. rozwinął badania nad właściwościami elektrycznymi, optycznymi i termodynamicznymi dielektryków. Przez dwa lata, 1932–33 przebywał w Holandii jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej i Rockefellera. Pod kierunkiem Willema H. Keesoma w sławnym laboratorium kriogenicznym w Lejdzie wykonywał badania termodynamicznych właściwości kryptonu. Opanował przy tym technikę pracy w najniższych temperaturach. Po powrocie do Warszawy pracował jako docent na wydziale elektrycznym PW. Wyniki swych badań opublikował w licznych artykułach w renomowanych czasopismach zagranicznych. Ostatni z nich ukazał się w niemieckim „Zeitschrift für Physik” już po zajęciu Polski przez Niemców.

W czasie kampanii wrześniowej M. jako oficer techniczny lotnictwa pełnił służbę w Głównej Wojskowej Stacji Meteorologicznej. Przedostał się potem do Francji, gdzie w bazie lotniczej Fort de Saint-Cyr pracował nad zapobieganiem oblodzeniu samolotów oraz badał właściwości termodynamiczne gazów bojowych. Po klęsce Francji w VI 1940 przedostał się do Anglii. Pracował tam w Meteorological Research Committee brytyjskiego ministerstwa lotnictwa. Prowadził pionierskie badania chmur i mgieł, w tym zagadnienie usuwania mgieł z lotnisk. Opracował polsko-angielski i angielsko-polski słownik wyrażeń meteorologicznych wydany w 1940 przez RAF. Otrzymał wysokie wyróżnienia oraz brytyjskie i polskie odznaczenia wojskowe.

Po wojnie M. pracował w 1945–50 w Imperial College of Science and Technology w Londynie, a następnie, w 1950–55, na uniwersytecie w Manchesterze. Zajmował się właściwościami powierzchni ciał stałych, szczególnie metali, oraz wpływem niskich temperatur na przemiany stopów. W latach 1955–69 był zatrudniony na uniwersytecie w Belfaście i prowadził badania górnej atmosfery.

Podczas pobytu w Wielkiej Brytanii M. był współtwórcą Polish University College w Londynie i wykładał jako profesor kontraktowy w polskich uczelniach w Anglii. Jako major RAF-u został dożywotnim członkiem Zrzeszenia Lotników Polskich na Obczyźnie.

W XI 1959 wrócił do Polski na zaproszenie PAN i Uniw. Wrocławskiego. Przyczynił się walnie do rozwoju polskiej kriogeniki kierując Zakładem Niskich Temperatur Inst. Fizyki PAN, a następnie organizując badania w Zakładzie Niskich Temperatur PAN. Pod kierownictwem M. skroplono w Polsce po raz pierwszy hel (15 IV 1960). Uczony wyszkolił liczną kadrę specjalistów w kriogenice. 

Z. Mikulski: Józef Mazur (1896–1977) – nieznany specjalista z zakresu chmur i mgieł, „Przegląd Geofizyczny” 2008, t. 53, nr 3–4; C. Sulkowski, C. Wesołowska: Józef Mazur (1896–1977), „Postępy Fizyki” 1977, t. 28, z. 4. 

Andrzej Kajetan Wóblewski

Opcje strony