Garbowski Ludwik Marcelian
GARBOWSKI Ludwik Marcelian (18 VI 1872, Drzewoszki Małe w dawnym pow. kutnowskim – 11 VI 1954, Bydgoszcz), fitopatolog, mykolog, organizator nowoczesnych badań nad sprawcami chorób roślin w Polsce i odkrywca wielu nowych dla nauki grzybów. Syn Aleksandra, właściciela majątku ziemskiego, i Laury z Rutkowskich.
W 1892 ukończył naukę w gimnazjum klasycznym w Piotrkowie Trybunalskim, następnie do 1899 studiował na wydziale chemicznym Polytechnische Schule w Rydze, uzyskując dyplom inżyniera chemika. Później pracował w stacjach rolniczych doświadczalnych kolejno w Chojnowie i w Dublanach oraz pogłębiał wiedzę z zakresu bakteriologii w Zakładzie Higieny Uniw. Lwowskiego. Po otrzymaniu stypendium rządowego wyjechał na dalsze studia przyrodnicze, do Szwajcarii i Niemiec. Przebywał kolejno w uniwersytetach w Bernie, Bazylei i wreszcie w Marburgu, uzyskując tam w 1907 stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy z dziedziny bakteriologii; z zakresu fitopatologii specjalizował się w Monachium. Po ukończeniu studiów powrócił do kraju i pracował krótko w Zakładzie Rolniczym Doświadczalnym UJ w Krakowie, ogłaszając tam drukiem swoją pierwszą publikację z zakresu fitopatologii (Choroby roślin gospodarskich w Galicyi zachodniej… 1911). W 1912 spędził pół roku, kierując działem mykologicznym w Stacji Doświadczalnej zajmującej się badaniem chorób buraka cukrowego, w Smile w guberni kijowskiej. Po powrocie do kraju kierował 1913–15 Stacją Oceny Nasion przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, modernizując ją i znacznie rozwijając jej działalność. Ewakuowany w 1915 do Rosji pracował w Piotrogrodzie w laboratorium Biura Mykologicznego pod kierunkiem znanego mykologa i fitopatologa A. Jaczewskiego, po czym wyjechał na Krym, gdzie kierował działem mykologicznym w Pomologicznej Stacji Doświadczalnej w Sałgirce pod Symferopolem (1916–18), założonej przez Z. Mokrzeckiego. Po powrocie do kraju wykładał naukę o chorobach roślin w nowo utworzonej SGGW i został pierwszym kierownikiem powołanego w 1921 na wydziale ogrodniczym Zakładu Patologii Roślin; habilitował się tam w 1922 z zakresu fitopatologii. Z otrzymanego prawa wykładania nie skorzystał, przenosząc się w tymże roku do powstającego w Bydgoszczy Państwowego Inst. Naukowo-Rolniczego, w którym zorganizował wydział chorób roślin. Placówką tą, kilkakrotnie zmieniającą nazwę i w 1927 wcieloną do Państwowego Inst. Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego z siedzibą w Puławach, kierował do wybuchu II wojny światowej. Przesiedlony do Puław, po zakończeniu wojny powrócił do Bydgoszczy, kierując tam do końca życia zespołem fitopatologicznym w bydgoskim oddziale Państwowego Inst. Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego, a następnie w oddziale Inst. Ochrony Roślin.
Ogromny i różnorodny dorobek naukowy oraz popularyzatorski G. (ok. 190 pozycji, w tym 90 oryginalnych publikacji naukowych) dotyczy przede wszystkim chorób roślin. Jego prace nad rakiem ziemniaka, który po I wojnie światowej zagrażał uprawom szczególnie w zach. województwach Polski, przyczyniły się w dużym stopniu do opanowania tej choroby. Stało się to przede wszystkim dzięki opartym na jego wskazówkach restrykcyjnym rozporządzeniom władz, a także dzięki wprowadzaniu do użytku odpornych odmian ziemniaka, na co także miały zdecydowany wpływ badania G. w bydgoskim instytucie. Zainicjował on prowadzoną nowocześnie i na szeroką skalę rejestrację chorób roślin, co miało znaczenie dla opracowania strategii ich zwalczania. Rozpoczął badanie chorób wirusowych ziemniaka, które były dużym problemem dla rolników, a których przyczyna nie była jeszcze powszechnie znana: pierwszy w kraju zastosował do ich identyfikacji nowoczesne metody, a jego podręcznik Choroby wirusowe ziemniaków (1938) dostarczył polskim czytelnikom najnowszej wiedzy z zakresu intensywnie rozwijającej się wirusologii. Pierwszy u nas podjął identyfikację ras fizjologicznych grzybów rdzawnikowych, do czego impulsem była klęska rdzy źdźbłowej pszenicy w 1932. Duże znaczenie miały jego podręczniki przeznaczone dla studentów i wykształconych rolników: Choroby roślin, powstawanie, objawy, zwalczanie (1921), Choroby roślin rolniczych (1925), wreszcie wydany pośmiertnie, obszerny Zarys fitopatologii ogólnej (1964), w którym zawarł gromadzoną przez lata wiedzę.
Publikacje fitopatologiczne G., szczególnie dotyczące raka ziemniaka i ras rdzy zbożowych, znane były w swoim czasie zagranicznym fitopatologom. Trwałą wartość mają jego prace mykologiczne, w których zawarł opisy nowych dla nauki gatunków grzybów. Zbierał on grzyby pasożytujące nie tylko na roślinach uprawnych, ale i na dziko rosnących, podczas dwukrotnego pobytu w Rosji, w Smile k. Kijowa i na Krymie, a kilka gatunków opracował na podstawie polskiego materiału. W sumie G. opisał 42 nowe dla nauki gatunki i 7 odmian. Większość należy do tzw. grzybów niedoskonałych (Fungi Imperfecti), dziesięć to workowce przeważnie zaliczane do dawnego rzędu Pyrenomycetes, wreszcie jeden gatunek to pasożyt owada należący do rzędu Entomophthorales.
SBP (T Majewski).
T. Majewski: Ludwik Garbowski 1972–1954, [w]: Twórcy polskiej fitopatologii, Poznań 1978; tegoż: Ludwik Garbowski – polski fitopatolog i mykolog, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1981, z. 250; „Rocznik TNW” 1950 i 1983; „Sprawozdania Toruńskiego Towarzystwa Naukowego” 1950, z. 4.
Tomasz Majewski