Wóycicki Zygmunt Teobald
Wóycicki Zygmunt Teobald (5 IX 1871, Warszawa – 23 VIII 1941, tamże), botanik. Syn Tadeusza, urzędnika Tow. Kredytowego Ziemskiego, i Jadwigi z Zakrzewskich, wnuk Kazimierza Wóycickiego, pisarza i historyka.
Studiował nauki przyrodnicze w Cesarskim Uniw. Warszawskim, ukończył je w 1897 ze stopniem kandydata nauk na podstawie nagrodzonej złotym medalem rozprawy Zapłodnienie u nagozalążkowych. W 1897–1900 pracował w Warszawie jako urzędnik kolejowy, w 1900–13 był asystentem („nadetatowy laborant”) przy Katedrze Morfologii i Systematyki Roślin pod kierunkiem rosyjskich profesorów, najpierw Władymira Bielajewa, później Wikientija Chmielowskiego. Kilkakrotnie wyjeżdżał na uzupełniające studia do uniwersytetów we Włoszech, we Francji i w Niemczech, tam w Monachium pod kierunkiem znanego twórcy organografii roślinnej, prof. Karla Goebla, napisał rozprawę Urządzenia mające na celu rozchylanie osi w kwiatostanach traw, na podstawie której uzyskał na Cesarskim Uniw. Warszawskim stopień magistra (1911). W 1906–13 uczestniczył w organizacji Kursów Naukowych przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, utworzył tam pracownię botaniczną i wykładał. W Warszawie pod zaborem rosyjskim w Cesarskim Uniw. Warszawskim W. był jedynym Polakiem botanikiem, którego ceniono ze względu na jego dorobek naukowy. Mógł dzięki temu pomagać stosunkowo nielicznym, szczególnie po 1905, polskim studentom tej uczelni, którzy z różnych względów nie mogli studiować na zagranicznych uniwersytetach. Brał także udział w różnych inicjatywach służących do podnoszenia wiedzy polskiego społeczeństwa o roślinach, do czego nie poczuwała się rosyjska uczelnia.
Wobec braku możliwości awansu w uczelni, gdzie stanowiska profesorskie przysługiwały tylko Rosjanom, W. przyjął w 1913 propozycję Uniw. Lwowskiego do objęcia Katedry Botaniki z tytułem profesora zwyczajnego. Zaskoczony w czasie wakacji 1914 w Kazimierzu nad Wisłą wybuchem I wojny światowej, nie mógł udać się do Lwowa, powrócił więc do Warszawy. Po ustąpieniu Rosjan w lecie 1915 i objęciu Warszawy okupacją niemiecką, W. zgłosił się do grupy uczonych organizujących polski Uniwersytet. W końcu 1915 objął Katedrę Botaniki i kierownictwo odpowiedniego Zakładu. Kierował nim (w 1919 przemianowanym na Zakład Botaniki Ogólnej) przez cały okres międzywojenny, miał także pod opieką warszawski Ogród Botaniczny (1915–19). Uczestniczył w organizowaniu Polskiego Tow. Botanicznego i w 1926–36 był jego prezesem. W czasie okupacji niemieckiej był świadkiem grabienia i niszczenia przez Niemców cennej biblioteki, wyposażenia i dokumentacji naukowej w swoim uniwersyteckim Zakładzie.
W. był jednym z najwybitniejszych polskich cytologów i embriologów roślin. Badał szczegóły budowy rodni i zapłodnienia u nagonasiennych (modrzew) oraz procesy tworzenia się i rozwoju woreczka zalążkowego, pyłku i procesu zapłodnienia u różnych roślin okrytonasiennych, zajmował się także cytologią rozwoju roślin zarodnikowych, grzyba Basidiobolus ranarum i niektórych glonów (sprzężnice Spirogyra i Mougeotia). Podjął próbę uporządkowania i ustalenia polskiego mianownictwa z zakresu anatomii, cytologii i embriologii roślin (1932, 1934, 1938). Szczególną pozycję w jego dorobku naukowym stanowi piękne wydawnictwo Obrazy roślinności Królestwa Polskiego (później Krajobrazy roślinne Polski), składające się z dwudziestu zeszytów wydanych w latach 1912–39. Każdy z zeszytów zawiera tablice z fotografiami roślin z terenu, któremu zeszyt jest poświęcony, towarzyszą im teksty opisujące daną roślinność.
Placówka naukowa, którą W. stworzył w Warszawie, była w okresie międzywojennym jedynym w Polsce ogniskiem badań w zakresie uprawianych przez W. specjalności. Będąc znakomitym i wymagającym dydaktykiem, gromadził wokół siebie i wykształcił wielu zdolnych uczniów.
SBP (S.M. Brzozowski); Śródka.
T. Majewski: Profesor Zygmunt Wóycicki, prekursor badań nad florą galmanową (w druku); J. Szuleta: Profesor Zygmunt Wóycicki (1871–1941), SMDNP Seria B 1967, nr 13; „Rocznik PAU” 1919–1920; „Rocznik PAU” 1939–1945; „Rocznik TNW” 1954 (1938–1945).
Tomasz Majewski