Gieszczykiewicz Marian Teodor Ludwik
GIESZCZYKIEWICZ Marian Teodor Ludwik (31 V 1889, Kraków – 30 lub 31 VII 1942, Oświęcim), lekarz, bakteriolog. Syn Teodora, księgarza i wydawcy muzycznego, oraz Eleonory z domu Pobudkiewicz.
Po ukończeniu Gimnazjum św. Anny w Krakowie (1907), studiował medycynę na UJ, uzyskując w 1913 stopień doktora wszechnauk lekarskich. Już w trakcie studiów został w 1910 demonstratorem, a w 1911 asystentem w Katedrze Weterynarii UJ. Powołany do wojska austriackiego w 1914, służył na froncie siedmiogrodzkim, później albańskim, a po upadku monarchii austrowęgierskiej, również w WP. Po demobilizacji G. rozpoczął starania o zdobycie habilitacji. W 1919 uzyskał ją na podstawie pracy Zjawiska współaglutynacji i paraaglutynacji bakteryj okrężnicowych i został docentem bakteriologii na UJ. Dzięki stypendium Ministerstwa Zdrowia, odbył 1919–20 studia uzupełniające w Inst. Pasteura w Paryżu i zapoznał się z najnowszymi osiągnięciami bakteriologii podczas pobytu w Londynie. W 1922 został kierownikiem Zakładu Higieny UJ, a w 1924 mianowano go profesorem nadzwyczajnym (w 1930 zwyczajnym) i powierzono Katedrę Bakteriologii UJ. Na tym stanowisku pozostał do 1939. Ponadto zorganizował Państwowy Zakład Wyrobu Surowic i Szczepionek w Krakowie i kierował nim 1920–24. Uczestniczył w kampanii wrześniowej jako lekarz wojskowy, następnie przez Lwów powrócił późną jesienią do Krakowa, gdzie rozpoczął praktykę lekarską. Był jednym z pierwszych wykładowców tajnego nauczania medycyny (1939-41). Aresztowany przez Niemców w XI 1941, został wywieziony do obozu zagłady Auschwitz i tam zamordowany.
G. był autorem licznych prac z zakresu serologii, epidemiologii i systematyki mikrobiologicznej. W 1919, wspólnie z J. Olbrychtem opisał dokładnie metodę serologicznego różnicowania smółki, która znalazła szerokie zastosowanie w praktyce sądowo-lekarskiej na całym świecie. Był też autorem dokładnego opisu skutków chorobotwórczego działania bakterii Dialister pneumosinthes i jej udziału w krwotocznym zapaleniu nerek. Największy rozgłos przyniosła mu publikacja Zur Frage der Bakterien-Systematik (1939). G. wprowadził w niej do systematyki bakterii nowy rząd Rickettsiales (Rickettsiales-Gieszczykiewicz) i rodzinę Bartonellaceae (Bartonellaceae-Gieszczykiewicz). W latach już powojennych międzynarodowe środowisko mikrobiologów w pełni uznało dokonania G., afirmując to włączeniem do systematyki wyodrębnionego przez G. rzędu i rodziny bakterii.
Wśród jego uczniów należy wymienić m.in. S. Kirchmayera, A Kleczkowskiego oraz Z. Przybyłkiewicza.
PSB (Z. Przybyłkiewicz); Śródka.
M. Bilek: Marian Grzeszczykiewicz (1889–1942), [w:] Od królewskich edyktów do inspekcji sanitarnej, red. J. Bukowski, M. Bielek, Kraków 2007, s. 165–166; J.B. Gliński: Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów – ofiar drugiej wojny światowej, Wrocław 1997; Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. 13 Suplement, Warszawa 1970; „Przegląd Lekarski” 1945, nr 3–4 (Z. Przybyłkiewicz).
Ryszard Witold Gryglewski