Giganci Nauki

https://gigancinauki.pl/gn/biogramy/83225,Kleczkowski-Antoni-Stanislaw.html
28.03.2024, 12:27

Kleczkowski Antoni Stanisław

Kleczkowski Antoni Stanisław (5 V 1922, Poznań – 19 I 2006, Kraków), geolog i hydrogeolog, twórca szkoły hydrogeologicznej. Syn Adama, germanisty, profesora uniwersytetów w Poznaniu i Krakowie, oraz Jadwigi z domu Turetschek, nauczycielki.

Uczęszczał do szkół w Poznaniu i Krakowie (Gimnazjum i Liceum im. Króla Jana III Sobieskiego), a w czasie okupacji do Państwowej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki w Krakowie; równocześnie pracował w krakowskiej fili zakładów Daimler-Benz. Od 1945 studiował na Akad. Górniczej w Krakowie (na początku na wydziale hutniczym, później na geologiczno-mierniczym) i w 1950 uzyskał stopień magistra inżyniera; rok później złożył magisterium na wydziale geologii UJ.

Od 1946 do emerytury uczył w Akad. Górniczej (od 1949 AGH), na początku w Katedrze Mineralogii i Petrografii A. Bolewskiego, później w katedrach Geologii Ogólnej II H. Świdzińskiego i Geologii Ogólnej I W. Goetla, w końcu – Hydrogeologii R. Krajewskiego (po zmianach: Inst. Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej, którego był dyrektorem w 1974–81). W 1958 obronił doktorat na podstawie rozprawy Wapień muszlowy północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich na zachód od Skarżyska-Kamiennej (1959). W 1958–59 pracował jako ekspert hydrogeolog w Chinach, co zaowocowało m.in. rozprawą Hydrogeologia równiny Hopei (1963) – habilitacja na AGH. W 1atach 1953–58 wykładał geologię inżynierską na Uniw. Wrocławskim. W macierzystej uczelni w 1atach 1981–87 pełnił funkcję rektora z wyboru, szczególnie zasłużony do złagodzenia represji stanu wojennego. Od 1979 był członkiem korespondentem PAN (rzeczywisty w 1989) i od 1990 członkiem czynnym PAU.

Zestawiona przez K. w 2004 bibliografia publikacji zawiera 383 pozycje (bez znacznej liczby opracowań nieprzeznaczonych do druku, zwykle utajnionych). Dotyczą one geologii regionalnej, inżynierskiej, a przede wszystkim hydrogeologii oraz – znacząco – historii nauk o Ziemi. Do pierwszej grupy należą także mapy w różnych skalach (m.in. Przeglądowa mapa geologiczno-inżynierska Polski. Arkusz Cieszyn 1958; Mapa surowców mineralnych Polski, 1958 – oprac. zbiorowe). Przed wyjazdem do Chin K. wiele uwagi poświęcił ogólnym problemom geologii inżynierskiej, co dokumentują książki Osuwiska i zjawiska pokrewne (1955), Zarys geologii inżynierskiej (1956). Problemy z tego kierunku odnotowano także w książce Słownik geologiczny. Geologia dynamiczna (1953, razem z J. Dziewońskim), Geologia ogólna (1959 – oprac. zbiorowe) i in.

Bodaj pierwszą rozprawą K. z pogranicza geologicznych dyscyplin technicznych było opracowanie Problematyka hydrogeologiczna i geologiczno-inżynierska w kopalnictwie odkrywkowym na Górnym Śląsku (1957). Tej tematyki dotyczą opracowania związane z badaniami w Chinach, gdzie K. wykonywał także ekspertyzy pod budowę zapór. Niektóre z publikacji na ten temat były drukowane nawet w języku chińskim, gdzie cenzura – w przeciwieństwie do polskiej – nie ingerowała w treść opracowań. W wyniku ingerencji tego urzędu K. uciekł się do ogłoszenia zarysu hydrogeologii pod znamiennym tytułem Hydrogeologia ziem wokół Polski (1979). Z tego, co zdołał wydrukować przed 1989, inspirujące znaczenie dla innych badaczy miały m.in. prace: Budowa geologiczna i wody gruntowe wysokiego tarasu Wisły na wschód od Krakowa (1964), Podczwartorzędowe podłoże Kotliny Górnej Odry i jego wodonośność (1966), Wpływ warunków strukturalnych na wody podziemne na przykładzie południowo-wschodnich peryferii Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (1968, współautor Z. Wilk), Ochrona wód (1973), Zagadnienia hydrogeologiczne i odwodnieniowe złoża węgla brunatnego Bełchatów (1975), Synteza dotycząca ochrony i wykorzystania zasobów wodnych Polski oraz zagrożeń środowiska związanych z eksploatacją wód, zwłaszcza wód podziemnych (1979), Hydrogeologia regionu Krakowa (1989). Były one ważne również ze względów praktycznych. Podstawowe znaczenie (teoretyczne i praktyczne) miało opracowanie wydane pod red. K. Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony (1990), stanowiące osiągnięcie Inst. Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej AGH.

W dorobku drukowanym K. znaczna liczba publikacji dotyczy historii nauk geologicznych – kierunków geologii inżynierskiej, regionalnej, a zwłaszcza hydrogeologii.

Aczkolwiek początki nowoczesnej hydrogeologii datują się na koniec XIX w. (m.in. N.J. Krisztafowicz), to jej właściwy rozwój przypada na 2. poł. XX w. w ośrodkach krakowskim (AGH) i warszawskim (Państwowy Inst. Geologiczny, UW). Zespół kierowany początkowo przez R. Krajewskiego, a później przez K., wypracował podstawy badawcze kierunku, a ponadto obsługiwał realizację kopalnictwa odkrywkowego i podziemnego, zaopatrzenie osiedli w wodę, a z czasem program racjonalnej gospodarki w środowisku. Tych też zagadnień dotyczą prace K. i jego współpracowników (m.in. A.J. Dziewońskiego, A. Różkowskiego, J. Szczepańskiej, A. Szczepańskiego, Z. Wilka, S. Witczaka).

K. był aktywnym członkiem Polskiego Tow. Geologicznego oraz stowarzyszeń hydrogeologicznych i z zakresu historii nauki organizacji krajowych i zagranicznych. Uczestniczył w wielu krajowych i zagranicznych kongresach specjalistycznych. Doktoraty honoris causa przyznały mu politechnika w Mons w Belgii (1968) i AGH (1994). 

Fleszarowa.

A.S. Kleczkowski: Studia nad przeszłością Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, Kraków 2004; Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, red. L. Mackiewicz, A. Żołna, Warszawa 1993; W służbie polskiej geologii, Kraków 1992 (w tym teksty biograficzne: A. Szczepański, J. Szczepańska, A.S. Kleczkowski).

Zbigniew Wójcik

Opcje strony