Młodziejewski Bolesław
MŁODZIEJEWSKI Bolesław (10 VII 1858, Moskwa – 18 I 1923, tamże), matematyk. Syn Kornela, profesora medycyny miejscowego uniwersytetu z polskiej szlachty podolskiej, i Adelajdy z Lemochów, Czeszki.
Po śmierci ojca w 1865 rodzinie pomagał brat matki, znany artysta malarz Kirył W. Lemoch.
M. ukończył w 1876 V gimnazjum klasyczne w Moskwie ze złotym medalem i podjął studia matematyczne na Uniw. Moskiewskim, przedkładając w 1880 pracę dotyczącą klasyfikacji krzywych płaskich trzeciego stopnia. Został zauważony przez prof. W. J. Tsingera, pozostał na uniwersytecie w celu przygotowywania się do obowiązków profesora. Studiował pod jego kierunkiem, uzyskał w 1886 stopień magistra (dający prawo wykładania, pośredni co do trudności między polskim doktoratem i habilitacją) na podstawie rozprawy Issledowanija ob izgibanii powierchnostiej (Badania nad zginaniem powierzchni), od 1885 był docentem prywatnym. Od tego czasu datuje się jego duże zainteresowanie podejściem do nauczania matematyki w szkołach wyższych Rosji. Początkowo jako nieobowiązkowe w Moskwie zostały wprowadzone ćwiczenia z matematyki dla studentów, potem stały się już obowiązkowe. W podobnym okresie we Lwowie za zgodą ministerstwa w Wiedniu taką zmianę wprowadził J. Puzyna. M. obronił w 1890 rozprawę doktorską (odpowiednik habilitacyjnej) O mnogoobrazijach mnogich izmierenij [„Uczonyje Zapiski Moskowskogo Uniwiersitieta”, Otdel. Fiz. Mat., 8 (1889]), pierwszą w Rosji z geometrii wielowymiarowej, w której badał niezmienniki rozmaitości różniczkowych. Wiele jego wyników zostało „powtórnie” odkrytych przez jego kontynuatorów, te wyniki zachodziły na siebie. Wygłosił pierwszy wykład z geometrii różniczkowej w Moskwie. Wyjechał w 1890 na półtora roku na studia uzupełniające za granicę, odwiedził Zurych, Paryż (J.G. Darboux, Ch. Hermite) i Getyngę (F. Klein, K.H. Schwartz). Wykładał też w powstałej w 1896 Szkole Politechnicznej w Moskwie do 1913. W 1891–1906 był sekretarzem Moskiewskiego Tow. Matematycznego, a w 1922 jego prezesem. W 1892 został profesorem nadzwyczajnym Uniw. Moskiewskiego. Aktem sprzeciwu wobec reakcyjnej polityki ówczesnego ministra oświaty było opuszczenie w 1911 uniwersytetu przez ponad stu profesorów; wśród nich był M., którego obostrzenia jako zasłużonego już profesora nie obowiązywały. Wykładał wtedy na wyższych kursach żeńskich i w miejskim uniw. im. Szaniawskiego, a na Uniw. Moskiewski powrócił po rewolucji lutowej 1917. Dla matematyki w Polsce istotnym jest, że w okresie I wojny światowej M. znacznie pomógł w przeniesieniu się do Moskwy internowanemu w Wiatce W. Sierpińskiemu i nawiązaniu przez niego bliskiej współpracy z N. Łuzinem, w ramach działalności Moskiewskiego Tow. Matematycznego i Polskiego Koła Naukowego.
Kiedy w 1898 przy uniw. w Moskwie powstało Tow. Pedagogiczne, M. został przewodniczącym sekcji nauczania matematyki, miał znaczącą pozycję w nauce, m.in. w 1915 otwierał II Zjazd Nauczycieli Matematyki w Moskwie.
Jego znaczące wyniki z geometrii różniczkowej i teorii funkcji zostały opublikowane w renomowanych czasopismach Europy i Rosji. Jego prace z geometrii różniczkowej kontynuowały nurt K. Petersena, od którego zaczęła się poważna matematyka w Moskwie (był twórcą moskiewskiej szkoły geometrii różniczkowej, jednym z założycieli w 1854 Moskiewskiego Tow. Matematycznego i w 1866 czasopisma „Matematiczeskij Sbornik”). M. najbardziej zajmował się zginaniem powierzchni w kierunku głównym (problem ostatecznie rozwiązany przez S. P. Minikowa i S. S. Bjuszgensa). Lubił i umiał interesująco wykładać, zawsze według własnej koncepcji, dla przykładu wykłady z teorii funkcji rzeczywistych, jak zauważa R. Duda, nie były prostym przekazem istniejących podręczników (M. polecał podręcznik U. Diniego z 1878, przekład niemiecki 1892, a później J. Tannery’ego z 1910), lecz przemyślaną koncepcją własną, która zresztą ewoluowała w czasie. Jego prace z tego zakresu były pochodną realizacji tej koncepcji, ale większego znaczenia nie miały. Wywierał spory wpływ na ówczesną matematykę w Moskwie, zarówno przez swoje zainteresowania jak i przez swoich uczniów. Pod wpływem podróży jego zainteresowania zwróciły się w stronę francuskiej szkoły teorii funkcji, czego wyrazem był parokrotnie prowadzony przez niego, poczynając od 1901, wykład z teorii funkcji rzeczywistych i prowadzone od 1905 seminarium, od czego zaczęła się w Moskwie recepcja idei francuskiej szkoły teorii funkcji. Do bliskich współpracowników M. należeli: D. F. Jegorow, I. M. Żegałkin i N. A. Bugajew, ich uczniami byli: P. A. Florenski, N. N. Łuzin i S. P. Nowikow. Grupa ta dała początek moskiewskiej szkole matematycznej, której rozkwit przypadł na lata 20. i 30. XX wieku, a zainteresowania M. wróciły do geometrii różniczkowej.
Miał duży wpływ na młodzież, był niezwykle popularnym wykładowcą, człowiekiem wielkiego uroku i wielkiej kultury oraz dowcipu. Te rzadkie zalety łączył w sobie M. – pierwszy profesor matematyki uniw. w Moskwie i organizator jego Instytutu Matematyki.
Żonaty od 1882 z Heleną z Łaptiewych, miał syna Anatola, profesora fizyki uniw. w Moskwie.
Duda; SBMP (D. Węglewska).
S. Domoradzki, M. Stawiska: Polish Mathematicians and Mathematics in World War I, Studia Historiae Scientiarum 18 (2019); С.С. Петрова: Из истории преподавания математики в Московском университете в 1905 – 1917, ИМИ 12 (43) 2007, s. 55–67; S. Zdravkovska., P.L. Duren (eds.): Golden Years of Moscow Mathematics, History of Mathematics 6, Second edition, Amer. Math. Soc. and London Math. Soc., 2007; Г.А. Зверкина, Л.Б. Пугина: Б.К. Млодзеевский – выдающийся деятель математического образования, [в] Труды VII Международных Колмогоровских чтений, Ярославль 2009, s. 406–413.
Stanisław Domoradzki