Żenczykowski Wacław Aleksander
ŻENCZYKOWSKI Wacław Aleksander (26 XI 1897, Kielce – 18 II 1957, Zurych), projektant konstrukcji budowlanych, znawca materiałów budowlanych, pionier przekryć łupinowych w Polsce. Syn Mariana, mierniczego, i Janiny z Bogdańskich.
W 1906–14 ukończył Miejską Szkołę Handlową w Kielcach (należąc do konspiracyjnej organizacji niepodległościowej „Zarzewie”). Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do rosyjskich wojsk techniczno-drogowych i brał udział w budowie m.in. umocnień w rejonie Warszawy. Jesienią 1915 wstąpił w Moskwie do ewakuowanego tam Warszawskiego Inst. Politechnicznego, ale – przeniesiony do Kijowa – ukończył tam Wojskową Szkołę Inżynieryjną (1936) i uczestniczył w pracach na froncie południowym. Od 1 VII 1917 został odkomenderowany do dywizji strzelców polskich (w której kierował łącznością), włączonej niebawem do Korpusu Polskiego gen. J. Dowbora-Muśnickiego. Zdemobilizowany 1 VI 1918, jesienią tego roku brał udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie. W X 1918 rozpoczął studia na wydziale inżynierii lądowej PW, ale już w XI tego roku ponownie wstąpił do WP, uczestniczył w IV grupie fortyfikacyjnej w wojnie polsko-bolszewickiej w stopniu porucznika (w 1919 brał udział w nieudanym zamachu na rząd J. Moraczewskiego). Zdemobilizowany w I 1921 wrócił na studia, które ukończył w 1924 z dyplomem inżyniera dróg i mostów. Już od 1921 był młodszym asystentem w Katedrze Wytrzymałości Tworzyw – po dyplomie został tam starszym asystentem, od 1931 także w Katedrze Budownictwa Ogólnego. W XI 1933 obronił rozprawę doktorską Dźwigary sklepieniowe, w 1934 habilitował się, został mianowany docentem (27 III) i zaczął wykładać budownictwo ogólne. 12 X 1935 został profesorem nadzwyczajnym. Nadto, od 1937 wykładał też w wojskowej Wyższej Szkole Inżynierskiej. Jego podręcznik Budownictwo ogólne (1936–38), rozszerzany i wznawiany (do 1992, niektóre tomy miały 8 wydań), jest najpełniejszym dziełem z tej dziedziny w polskim piśmiennictwie fachowym (Ż. zrzekł się zań honorarium, przeznaczając je na pomoc dla niezamożnych studentów). Jako pierwszy w Polsce zajmował się naukowo rozlicznymi zagadnieniami związanymi z projektowaniem budowli, wcześniej traktowanymi jako drugorzędne, których uwzględnianie było niezbędne przy holistycznym podejściu do problematyki bezpieczeństwa i wygody użytkowania (wpływy zewnętrzne, zjawiska cieplno-wilgotnościowe, oświetlenie naturalne wnętrz, akustyka, chemia materiałów budowlanych). Rozpatrywał też kwestie dopuszczalności stosowania w budownictwie tworzyw, posługując się metodami statystycznymi, także w zakresie bezpieczeństwa i katastrof budowlanych. Z zagadnień bardziej szczegółowych, wskazywał m.in. na nieścisłość wzoru Dorna na nośność pali w gruntach gliniastych.
Zajmował się też praktyką budowlaną, projektował i wykonywał obliczenia statyczne ponad 40 dużych budowli, m.in. hal fabrycznych i użytkowych – z zajezdnią elektrowozów na Grochowie w Warszawie (1938), pierwszą w Polsce budowlą o przekryciu łupinowym (grubości 6 cm) na czele, gmachów publicznych (m.in. PKO w Poznaniu 1928, WSH w Warszawie 1929) i kościołów (m.in. św. Stanisława Kostki na Żoliborzu 1930).
Podczas okupacji wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Technicznej (1941–44) i współpracował z Komitetem Normalizacyjnym Państwa Podziemnego, kierując przygotowaniem 49 projektów powojennych norm budowlanych. Po wojnie wrócił na PW, w 1946 został mianowany profesorem zwyczajnym. Od V 1945 przewodniczył Komisji Normalizacyjnej Budownictwa, należał do współtwórców Inst. Techniki Budowlanej (1945). Podczas budowy trasy WZ w Warszawie (1947–49), kierował (współpracując z R. Cebertowiczem) opanowywaniem zasuwu mas ziemnych skarpy na której stoi kościół św. Anny (zaprojektował żelbetowy wieniec wokół jego fundamentów). W 1952 został członkiem korespondentem PAN i kierownikiem Zakładu Budownictwa PAN.
Łącznie opublikował ponad 40 prac. Reprezentował Polskę na naukowych zjazdach międzynarodowych w Londynie (1937), Paryżu (1948) i Zurychu (1957). Podczas tego ostatniego zmarł nagle na atak serca. Był wielokrotnie nagradzany, m.in. Krzyżem Walecznych (1921), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1946) i nagrodą państwową II stopnia (1955). Na jego cześć nazwano ulicę w warszawskiej dzielnicy Siekierki.
SBTP (M. Czapski); SPPT (B. Chwaściński); Śródka.
„Budownictwo” 1958, nr 11; „Inżynieria i Budownictwo” 1957, nr 4; „Przegląd Budowlany” 1957, nr 4; Zbiory Muzeum PW.
Bolesław Orłowski