Wusatowski Zygmunt
WUSATOWSKI Zygmunt (2 II 1910, Stary Sącz – 9 IX 1969, Gliwice), inżynier metalurg, specjalista walcownik. Syn Zygmunta, prawnika, i Aleksandry z Jakubowskich, nauczycielki.
W. ukończył Gimnazjum im. J. Kochanowskiego w Krakowie i podjął w 1929 studia na Akad. Górniczej w Krakowie. W V 1936 obronił pracę dotyczącą własności ulepszonych cieplnie stali sprężynowych. Służbę wojskowa odbył w Szkole Podchorążych we Włodzimierzu Wołyńskim. W czasie studiów, i później, uprawiał aktywnie wioślarstwo, tenis, narciarstwo i turystykę górską. Narciarstwem i turystyką zajmował się do końca życia.
W. pracę zawodową podjął w 1937 w nowo utworzonym wydziale hutniczym spółki Zakłady Południowe w Hucie Baildon, od 1938 pracował w Katowicach, a następnie w Stalowej Woli. Uczestniczył tam przy budowie wydziałów przeróbki plastycznej. Po przejęciu Zaolzia w 1938–39 był zatrudniony w Trzyńcu, skąd tuż przed wybuchem II wojny światowej powrócił do walcowni Huty Stalowa Wola.
W. został zmobilizowany w VIII 1939 i brał udział w kampanii wrześniowej w artylerii lekkiej. Udało mu się uniknąć niewoli i w końcu IX 1939 wrócił do Stalowej Woli. Po uruchomieniu huty przez okupanta, w 1940 ponownie podjął pracę w wydziale walcowni. Włączył się do pracy konspiracyjnej w organizacji Polska Niepodległa, następnie w ZWZ i w końcu w AK. Uczestniczył w akcjach sabotażowych powodujących znaczne straty materiałowe (eliminacje wytopów, celowe zmiany technologiczne). Po opuszczeniu przez Niemców Stalowej Woli (III 1944) pracował nadal na wydziale walcowni. W tym czasie rozpoczął pracę nad tłumaczeniem książki W. Trinksa Kalibrowanie walców, której przekład wydał drukiem, wraz z atlasem, w 1948 i 1949.
W III 1945 przyjechał na Śląsk i brał udział w utworzeniu Hutniczego Inst. Badawczego w Gliwicach, jako kierownik wydziału metalurgicznego (1945–50), następnie Zakładu Obróbki Plastycznej, a potem Zakładu Walcowania i Kuźnictwa (1950–61). Pracował w tym czasie nad tworzeniem norm technicznych, zajmował się badaniem wpływu odkształceń na strukturę i własności wyrobów. Już w 1949 uzyskał doktorat na Politechnice Śląskiej na podstawie pracy: Gniot, wydłużenie, roztłoczenie w procesie walcowania. Podjął wtedy równocześnie pracę na Politechnice Śląskiej, od 1958 jako profesor nadzwyczajny.
W 1950–60 W. prowadził prace badawcze w zakresie analizy warunków nagrzewania wsadów i usuwania zgorzeliny, naprężeń plastycznych i uplastyczniających oraz obliczeń nacisków walców, momentów walcowania i oddziaływania warunków kształtowania plastycznego, kalibrowania walców i modelowania procesów walcowania. Wyniki prac były opublikowane w książkach: Podstawy procesu walcowania (1952), Piece walcownicze i kuźnicze (1954), Podstawy walcowania (1960) oraz w późniejszych publikacjach wydanych poza granicami kraju: Grundlagen der Walzen (Leipzig 1963), Osnowy prokatki mietalurgia (Moskwa 1967), Bazele laminǎrii (Bukareszt 1972), Fundamentals of Rolling (Oxford 1979 i 2003). W. był także autorem ponad 200 artykułów na łamach fachowych czasopism polskich i zagranicznych (60). W 1968 otrzymał w uznaniu zasług na polu walcownictwa tytuł profesora zwyczajnego, bez przedkładania rozprawy habilitacyjnej.
Był członkiem Komitetu Metalurgii i Komitetu Budowy Maszyn PAN. Należał do British Iron and Steel Institute oraz American Iron and Steel Institute. Współpracował z wieloma polskimi i zagranicznymi uczelniami i stowarzyszeniami technicznymi. Wielokrotnie był odznaczany (m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski) i nagradzany. W 1964 otrzymał, wraz z zespołem, nagrodę państwową II stopnia za intensyfikację procesu walcowania przez wdrożenie do praktyki hutniczej teoretycznych rozwiązań z zakresu kalibrowania i pomiarów.
SBTP (R. Wusatowski).
Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku, red. Z. Mrugalski, t. X , Warszawa 2007; L. Krzyżanowski: Sędziowie w II Rzeczypospolitej. Okręgi apelacyjne: krakowski i katowicki, Katowice 2011.
Andrzej J. Wójcik