Giganci Nauki

https://gigancinauki.pl/gn/biogramy/83869,Besser-Wilibald-Suibert.html
29.03.2024, 14:42

Besser Wilibald Suibert

BESSER Wilibald Suibert Joseph Gottlieb (7 VII 1784, Innsbruck – 23 X 1842, Krzemieniec), botanik, florysta. Syn Samuela Gottlieba, i Josephy von Sansenhoffer.

Wcześnie stracił rodziców podczas epidemii i przebywał we Lwowie pod opieką S.B. Schiverecka, profesora botaniki tamtejszego uniwersytetu. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia medyczne na Uniw. Lwowskim. W 1805 z powodu reorganizacji uczelni przeniósł się do Krakowa, gdzie 1807 uzyskał dyplom lekarski i pracował jako asystent w klinice. Pod opieką Schiverecka, a po jego śmierci (1806), innego wybitnego botanika, J. Schultesa, rozpoczął systematyczne wycieczki florystyczne w okolicach Lwowa i Krakowa, docierając nawet do Karpat. Nabierał wiedzy w tej dziedzinie i pozyskiwał, przez znajomości wśród „herborystów”, materiały zielnikowe z części Karpat dla niego nieprzystępnych. Odziedziczył też zielnik Schiverecka i częściowo Schultesa. Rezultatem wypraw florystycznych była pierwsza publikacja B. z tej dziedziny, Primitiae florae Galiciae austriacae utriusquae (Wiedeń 1809). W 1808 został zaangażowany przez T. Czackiego na stanowisko nauczyciela historii naturalnej w Gimnazjum Wołyńskim w Krzemieńcu oraz dyrektora miejscowego ogrodu botanicznego oraz wysłany do Wiednia w celu pogłębienia wiedzy, zakupu pomocy naukowych i opanowania języka polskiego przez kontakty z miejscowymi Polakami.

Osiadłszy po powrocie w Krzemieńcu, uczył botaniki w Gimnazjum, a potem w Liceum, prezentując poglądy bliskie lamarkizmowi. Po nostryfikacji dyplomu medycznego w Wilnie (1821) został też lekarzem miejskim. Kierował również ogrodem botanicznym, założonym w 1805 wg projektu D. Mc Claira i znajdującym się pod opieką naukową F. Scheidta. B. prowadził systematyczne badania florystyczne Wołynia, Podola i Ukrainy, stając się z czasem wybitnym znawcą flory tych obszarów i roślin stepowych w Europie. Wyniki badań ogłaszał w „Pamiętniku Farmaceutycznym Wileńskim” oraz w „Flora oder Regensburger Botanische Zeitung” (doniósł np. o odkryciu na Polesiu stanowiska rośliny Aldrowanda vesiculosum, uważanej za południową, której zasięg nie przekracza Alp). Opracował syntetyczny Rzut oka na jeografiją fizyczną Wołynia i Podola („Dziennik Wileński. Umiejętności i Sztuki” 1827), wcześniej zamieszczony w wersji francuskiej w „Mémoire de la Société Imperial de Naturalistes de Moscou” (1823).

Konsekwentnie gromadził zbiory zielnikowe, wykorzystując zarządzenie władz oświatowych o przysługujących Krzemieńcowi duplikatach kolekcji szkół Wileńskiego Okręgu Szkolnego. Opublikował Przepisy do układania zielników (Wilno 1826). Zajmował się też taksonomią, napisał monografie rodzajów Rosa, Artemisja, Veronica oraz wielu gatunków Umbelliferae. Opublikował Tentamen de Abrotianis (Kijów 1832), pracę cytowaną do dziś w literaturze fachowej. Gromadzone przez B. zbiory wzbogacały krzemieniecki ogród botaniczny, który B. systematycznie powiększał (w 1810 liczył 2882 gatunki, w 1832 ok. 12 tysięcy). Sprzyjał on pracom taksonometrycznym i odkryciom (np. azalii pontyjskiej). Odpowiadał poziomem i pięknem najlepszym ogrodom europejskim i był odwiedzany w celach naukowych przez europejskich uczonych. B. prowadził ważne dla poznania flory europejskiej badania w ważnym geobotanicznie punkcie kontynentu.

W 1834 Liceum i ogród zostały zlikwidowane w ramach represji po powstaniu listopadowym, a B. przeniesiono do Kijowa i mianowano profesorem botaniki Uniw. św. Włodzimierza (nie znając rosyjskiego, wykładał po łacinie). W 1838 przeszedł na emeryturę. W 1841 wrócił do Krzemieńca. Tak gruntownie opanował język polski, że nie tylko wniósł wkład do polskiego nazewnictwa botanicznego, lecz także dbał o poprawność, wytykając błędy innym autorom.

B. był członkiem korespondentem TWPN, Petersburskiej Akad. Nauk, TNK, Moskiewskiego Tow. Badaczy Przyrody, Tow. Ogrodniczego w Londynie, towarzystw przyrodniczych w Lipsku i Berlinie.

 

PSB (J. Kołodziejczyk); SBP (J. Mowszowicz).

Biograficzeskij słowar professorow i prepodawatielej Imperatorskago Uniwersiteta Sw. Władimira (18341884), red. W.S. Ikonnikow, Kijew 1884; W. Grębecka: WilnoKrzemieniec. Botaniczna szkoła naukowa (17811841), Warszawa 1999; tejże: Wilibald Besser (17841842), Warszawa 2004; S. Kośmiński: Słownik lekarzów polskich, Warszawa 1883 (tu pełna bibliografia prac B.); A. Kraushar: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk, Kraków 1906; D.W. Lebiediew: Jozef Schultes, Leningrad 1986; M. Rolle: Ateny Wołyńskie. Szkic z dziejów oświaty w Polsce, Lwów–Warszawa–Kraków 1923; R. Trautvetter: Żywot uczony Radcy Stanu G. Bessera, „Tygodnik Petersburski” 1852, nr 23; J. Wyszyński: Besser (S.J.G.), „Biblioteka Warszawska” 1845; Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy F.707; Biblioteka AN Ukrainy, sygn. 6337; Biblioteka Uniw. Wileńskiego – dzieła rękopiśmienne, F.2 KC – 2; Biblioteka Czartoryskich, sygn. 3444, 3445.

Wanda Grębecka

Opcje strony