Stryjeński Aleksander Napoleon Kazimierz
STRYJEŃSKI Aleksander Napoleon Kazimierz (20 IX 1804, Białystok – 9 XII 1875, Paryż), inżynier, współtwórca pierwszej nowoczesnej mapy Szwajcarii. Był synem Pawła, byłego majora wojsk I RP, i Tekli ze Skinderów, ojcem Tadeusza.
Kształcił się od 16 II 1817 w szkole kadetów w Warszawie, a od 4 VI 1820 w Korpusie Kadetów w Kaliszu, 5 IX 1823 wstąpił do Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów w Warszawie, po ukończeniu której z nagrodą „za pilność i wzorowe postępy” został 12 X 1826 mianowany podporucznikiem. Wydelegowany w 1828 uczestniczył w wojnie rosyjsko-tureckiej w kwatermistrzostwie sztabu gen. M.S. Woroncowa, co przyniosło mu odznaczenia rosyjskie. Uczestniczył w powstaniu listopadowym, m.in. w bitwie pod Grochowem i wyprawie korpusu gen. D. Chłapowskiego na Litwę, uzyskał 10 III 1831 order Virtuti Militari i w VI tego roku awans na kapitana. Po upadku powstania, przejściowo internowany w Prusach, od 1832 przebywał w Besançon we Francji. W IV 1833 wziął udział w nieudanej wyprawie nad Ren, po której osiadł w Szwajcarii. Początkowo, pod kierownictwem J.P. Lelewela, wykonywał pomiary topograficzne kantonu berneńskiego i sporządzał mapy obszarów leśnych, dostarczając danych do ksiąg gruntowych Jury.
W 1837–54 był jednym z głównych współpracowników gen. G.H. Dufoura przy opracowywaniu pierwszej wielkiej nowoczesnej mapy Szwajcarii w oparciu o sieć triangulacyjną pokrywającą cały obszar kraju. Wykonywał zdjęcia terenowe i sporządzał mapy, m.in. obrazujące ukształtowanie terenu. Od 1843 zajmował się głównie opracowywaniem specjalnej dokładnej mapy kantonu fryburskiego, której pierwsza wersja w skali 1:25 000, z poziomicami co 10 m powstała w 1851, a ostateczna, w skali 1:50 000, została wydana w 1855 w Paryżu pt. Carte topographique du Canton du Fribourg levée de 1843 à 1851 par Alexandre Stryienski, ancien élève de l’école d’application de Varsovie i nagrodzona na wystawie w Bernie (1857).
Od 1854 mieszkał w Genewie, pracując w miejscowym biurze topograficznym, trasował linie kolejowe Genewa – Versoix i Lozanna – Thörishaus; od 1858 był tam inżynierem kantonalnym, zajmował się głównie ulepszaniem sieci drogowej, budując też mosty na Rodanie. 5 X 1875 uzyskał ze względu na zły stan zdrowia dymisję z podziękowaniem Rady Kantonalnej i wyjechał do zamężnej córki do Paryża.
PSB (S.T. Sroka); SBTP (B. Orłowski); SPPT (B. Orłowski).
D. Chłapowski: Pamiętniki, Poznań 1899; Dictionnaire historique et biographique de la Suisse, t. VI, Neuchatel 1932; Die Schweizeirische Landsvermessung 1832–1864 (Geschichte der Dufourkarte), Bern 1896; B. Orłowski: Osiągnięcia inżynierskie Wielkiej Emigracji, Warszawa 1992; tegoż: Polska przygoda z techniką..., Warszawa 2009; tegoż: Inżynier kantonu genewskiego, „Przegląd Techniczny” 1981, nr 45; T. Stark: La famille du général Dufour et les Polonais, „Almanach du Vieux Genève” 1955; „Dziennik Poznański”, 18 XII 1875; „Rocznik Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu” 1873–78; Archiwum PAN w Warszawie: rkps III135.
Bolesław Orłowski