Sawiczewski Florian
SAWICZEWSKI Florian (4 V 1797, Kraków – l IX 1876, tamże), farmaceuta, chemik, lekarz, toksykolog, wynalazca. Syn Józefa i Katarzyny z Kompertowiczów, brat Juliana – lekarza, profesora policji lekarskiej, weterynarii i historii medycyny.
Do szkół uczęszczał w Krakowie, od 1804 do szkoły wydziałowej św. Barbary, a od 1808 do Liceum św. Anny. W 1812 rozpoczął praktykę w aptece ojca, w roku akademickim 1813/14 studiował farmację w Szkole Głównej Krakowskiej, 6 VI 1814 uzyskał stopień podaptekarza, a 27 VI 1814 – dyplom magistra farmacji. Następnie prowadził aptekę i równocześnie studiował medycynę na wydziale lekarskim UJ. 3 VII 1824 uzyskał stopień doktora medycyny i chirurgii na podstawie rozprawy Dissertatio inauguralis medico-chirurgica de struma... Po ukończeniu studiów przez kilka miesięcy pełnił zastępczo obowiązki fizyka miejskiego w Krakowie, pod koniec 1824 wyjechał do Paryża, gdzie w Collège de France i na Sorbonie pogłębiał studia z zakresu nauk przyrodniczych; interesował się szczególnie chemią i medycyną sądową, zwiedzał szpitale paryskie.
Na wiadomość o śmierci ojca powrócił w X 1825 do Krakowa. Po drodze zwiedzał Szkołę Farmaceutyczną w Erfurcie. Z podróży przywiózł stetoskop, wynaleziony kilka lat wcześniej przez R. Laenneca. Po powrocie do Krakowa, już w X 1825 objął Katedrę Farmacji, którą w zastępstwie zmarłego ojca prowadził jego brat, Julian, a w miesiąc później został mianowany profesorem. W tym okresie opublikował Rozprawę o skutkach i działaniu octanu morfiny w ekonomii zwierzęcej („Rocznik TNK” 1826 i 1827). W 1829 lub 1830, po śmierci profesora chemii J. Markowskiego, powierzono mu wykłady z tego przedmiotu (początkowo prowadził je jako zastępca). W 1833 Katedra Chemii została przeniesiona z wydziału filozoficznego na wydział lekarski i połączona z Katedrą Farmacji – S. wykładał oba przedmioty. W wykładach z farmacji wiele uwagi poświęcił surowcom roślinnym. Od roku akademickiego 1838/39 uwzględniał też chemię policyjno-sądową, czyli naukę o truciznach i odtrutkach. W zajęciach ze studentami kładł nacisk na zajęcia laboratoryjne. W 1835 stworzył laboratorium chemiczne, w którym zgromadził ok. 200 aparatów chemicznych i ok. 70 modeli. Rozbudował gabinet farmaceutyczny, gdzie znajdował się m.in. aparat parowy farmaceutyczny, służący do robienia nalań (infusa) i odwarów (decocta), zagęszczania soków roślinnych, odkraplania wód i wyskoków wonnych połączony z suszarnią parową i łaźnią piaskową, opatentowany przez niego w 1829. Aparat działał na zasadzie połączenia z suszarnią parową i łaźnią piaskową, zastosowane w nim rozwiązania konstrukcyjne znacznie przyśpieszyły otrzymywanie najważniejszych form leków płynnych. Urządzenie to S. kilkakrotnie udoskonalał i opisał w prasie krajowej i zagranicznej (Aparat parowy farmaceutyczny, służący do robienia nalań..., „Pamiętnik Umiejętności Czystych i Stosowanych” 1829; „Pamiętnik Farmaceutyczny Krakowski” 1834; Buchner’s Repertorium für Pharmacie 1829; „Das Laboratorium” 1830).
Farmację praktyczną, farmakognozję i chemię policyjno-sądową S. wykładał do przejścia na emeryturę w 1857. W 1837–41 był dziekanem wydziału lekarskiego, a w roku akademickim 1851/52 rektorem UJ. Był też redaktorem i wydawcą „Pamiętnika Farmaceutycznego Krakowskiego” (1834–36). Było to pismo zamieszczające prace zarówno z zakresu farmacji, jak i chemii.
Zainteresowania naukowe S. dotyczyły głównie farmakobotaniki. Roślinom poświęcił kilka publikacji, m.in. Wiadomość o łoczydze w ogólności, a w szczególności o łoczydze krakowskiej (1840), dotycząca jego oryginalnych badań prowadzonych nad tą rośliną; Wiadomość o początku, własnościach i użytku istoty roślinnej zwanej Gutta-Percha (1849). Z myślą o studentach wydał anonimowo podręcznik Opisanie najważniejszych roślin lekarskich pod względem podobieństwa i różnic (1850).
Był członkiem TNK i Komisji Fizjograficznej, a od 1872 członkiem nadzwyczajnym AU, należał do towarzystw lekarskich w Krakowie, Warszawie, Wilnie i Kamieńcu Podolskim, do Tow. Rolniczego Krakowskiego, do Tow. Farmaceutycznego w Petersburgu. Był też zasłużonym działaczem Tow. Dobroczynności. W 1831 na własny koszt urządził aptekę polową dla powstańców walczących w Królestwie Polskim.
PSB (Z. Kosiek).
L. Krówczyński: Florian Sawiczewski – chemik i farmaceuta krakowski, KHNiT 1959, nr 3; W. Roeske: Florian Sawiczewski (1797–1876), [w:] Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, t. 1, Kraków 1963.
Anna Trojanowska