Rzeszotarski Alfons
RZESZOTARSKI Alfons (3 XI 1847, Klwatka Szlachecka, Opoczyńskie – 16 I 1904, Petersburg), metalurg, metaloznawca. Syn Aleksandra i Wandy (Anny?) z domu Siegl.
Ukończył z odznaczeniem gimnazjum w Radomiu (w 1863 zgłosił się do powstania styczniowego, lecz nie został przyjęty z uwagi na stan zdrowia) i zaczął studiować matematykę w Szkole Głównej Warszawskiej. Po przekształceniu tej uczelni w rosyjski Cesarski Uniw. Warszawski, przeniósł się w 1870 na wydział mechaniczny Inst. Technologicznego w Petersburgu, który ukończył z dyplomem inżyniera technologa w 1875. Pracę zawodową rozpoczął w Zakładach Putiłowskich w Petersburgu, szybko awansując z robotnika na kierownika pieca martenowskiego. We IX 1876 przeniósł się do największych w Petersburgu Zakładów Obuchowskich, wytwarzających ciężkie armaty i płyty pancerne dla okrętów marynarki wojennej. Stał się tam najbliższym współpracownikiem wybitnego metalurga Dmitrija Czernowa, kierującego stalownią bessemerowską. Po jego odejściu w 1878 Rz. objął kierownictwo tej stalowni i nadzór nad produkcją metalurgiczną fabryki. Prowadził badania nad procesem bessemerowskim, nad stalą stopową, strukturą stali i jej obróbką cieplną. Eksperymentował z dodatkami niklu, manganu, chromu i wolframu. Za wykonanie płyty pancernej o grubości 25 cm ze stali niklowej (2–4%Ni) został nagrodzony złotym medalem przez ministerstwo marynarki wojennej (1893). Wprowadził metody metalograficzne do kontroli produkcji. W 1895 z inicjatywy Rz. powstało w Zakładach Obuchowskich pierwsze w Rosji i jedno z pierwszych w Europie laboratorium metalograficzne, którym kierował. Jako pierwszy Polak zajmował się metalografią, czyli badaniem struktury metali przy użyciu mikroskopu. W 1899 został głównym metalurgiem Zakładów.
Od 1876 prowadził działalność naukową, publikując artykuły w prasie fachowej, także po polsku w „Przeglądzie Technicznym” (O wyrabianiu stali według sposobu Martina, 1876; Besemerowanie i sposób prowadzenia tej czynności, 1877–78; Łamliwość żelaza i stali w stanie ciepłym, 1878; Przegląd najnowszych ulepszeń, doświadczeń i badań dokonanych w zakresie stali zlewnej, 1880). Był autorem ważnych książek: Teorija zakałki (1882), Metallurgija stali (1884), Mikroskopiczeskije issledowanija żeleza, stali i czuguna (1898). Należał do założycieli Komisji Metalograficznej przy Cesarskim Rosyjskim Tow. Technicznym.
W 1900 odmówił objęcia katedry w Warszawskim Inst. Politechnicznym im. Cara Mikołaja II, natomiast w 1902 podjął się zorganizowania wydziału metalurgicznego w nowo powstałym Petersburskim Inst. Politechnicznym, gdzie jako profesor zwyczajny kierował Katedrą Metalurgii. Fotografie mikroskopowe struktur metali wykonane przez Rz. nagradzane były na wystawach w Londynie, Petersburgu i Warszawie. Mimo że Rz. publikował po polsku, o jego dorobku nie wspomnieli S. Anczyc w Badaniach metalograficznych w zastosowaniu fabrycznym (1917, 1926), ani W. Broniewski w Zasadach metalografii (1922), gdzie obszernie opisał badania najwybitniejszych metalurgów zagranicznych.
Rz. brał aktywny udział w życiu petersburskiej Polonii, skupionej przy katolickim kościele św. Katarzyny. Zmarł wskutek zapalenia płuc.
PSB (J. Róziewicz); SBTP (J. Piaskowski); SPPT (H. i J. Piaskowscy).
A.A. Bajkow: Alfons Aleksandrowicz Rzeszotarskij – Sbornik Trudow, Moskwa–Leningrad 1952; K. Zapalska-Nowak: Początki metalografii w Polsce, KHNiT 1977, nr 2; „Hutnik” 1954, z. 3 (K. Gierdziejewski); „Przegląd Techniczny” 1904, nr 4.
Bolesław Orłowski