Rylke Aleksander
RYLKE Aleksander (22 V 1887, Równe – 23 I 1968, Gdańsk), inżynier budowy okrętów. Syn Stanisława i Anny Zuzanny z Rejewskich.
Ukończył Państwową Szkołę Realną w Warszawie (1898–1904) i wydział budowy okrętów Szkoły Inżynierów Marynarki Wojennej w Kronsztadzie (1904–09) z wyróżnieniem, uzyskał dyplom inżyniera i stopień podporucznika w Korpusie Inżynierii Budowy Okrętów. W 1909–12 pracował w Arsenale Marynarki Wojennej w Sewastopolu, stosując nowatorskie sposoby remontowania okrętów przy użyciu suchych i pływających doków. Od XI 1912 uczestniczył w budowie krążowników „Izmaił” i „Kinburn” w Bałtyckich Zakładach Mechanicznych Budowy Okrętów w Petersburgu, a od 1916 kierował budową wielkich okrętów liniowych i awansował na komandora porucznika. Po rewolucji lutowej (1917) przewodniczył izbie rozjemczej gwarantującej funkcjonowanie stoczni, od IV tego roku kierował wydziałem budowy statków handlowych, od I 1918 jako osoba cywilna. W XI tego roku wyjechał do Finlandii, we IX 1919 przybył do Warszawy, gdzie wstąpił do WP i został zatrudniony w sekcji technicznej Departamentu Spraw Morskich. Od II 1920 nadzorował budowę czterech monitorów rzecznych w Danziger Werft w Gdańsku, a od VII tego roku kierował w Holandii przebudową żaglowca „Nest” na statek szkolny polskiej marynarki handlowej „Lwów” wg własnego projektu.
W VIII 1921 przeszedł do rezerwy, pracował w Domu Handlowym Bracia Lilpop w Warszawie, propagował jednocześnie problematykę morską – zorganizował pierwszą Wystawę Morską (1923), założył warszawski Jacht-Klub, zaczął wydawać miesięcznik „Morze” i opublikował książkę Co każdy Polak o morzu swym wiedzieć powinien (1925).
Od I 1925 ponownie w WP, w tymże roku opatentował urządzenie wzmacniające kadłub statku śródlądowego w przypadku przeprowadzania go morzem oraz dok pływający własnego pomysłu, złożony z dwóch części połączonych przegubowo, a następnie z ramienia Polskiej Marynarki Wojennej nadzorował w 1927–32 budowę okrętów podwodnych („Wilk”, „Ryś”, „Żbik”) w stoczni Augustin Normand w Hawrze i kontrtorpedowców („Wicher” i „Burza”) w Caen. Przeniesiony w VI 1934 w stan spoczynku współpracował z brytyjską stocznią J. Samuel White w Cowes przy budowie dla Polski niszczycieli („Grom” i „Błyskawica”). W 1936 przyczynił się do powstania wydziału budowy okrętów i konstrukcji metalowych przy Państwowej Szkole Samochodowo-Lotniczej w Warszawie. W 1938 był doradcą technicznym przedsiębiorstwa Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych ds. budowy stoczni w Gdyni – zaprojektował dla niej trasernię kadłubową, instalację rurociągów sprężonego powietrza oraz pochylnię łukową własnej koncepcji (pierwszą nowoczesną dla budowy statków morskich w Polsce) i kierował ich realizacją. Z pochylni tej miano zwodować 15 IX 1939 pierwszy zbudowany w Polsce statek morski s.s. Olza, do czego nie doszło z powodu wybuchu II wojny światowej.
Podczas okupacji niemieckiej wykładał w Szkole Techniczno-Mechanicznej w Warszawie i na tajnych kompletach politechnicznych oraz działał w AK.
Po wojnie, od IX 1945 był profesorem Politechniki Gdańskiej, gdzie zorganizował pierwszy w Polsce wydział budowy okrętów i był jego dziekanem (1945–50, 51–52), kierował Katedrą Projektowania Okrętów (od 1946 jako profesor zwyczajny) do emerytury w X 1960. W 1965 uczelnia przyznała mu doktorat honoris causa.
W początkowym okresie odbudowy współpracował z E. Kwiatkowskim. Opracował m.in. metodę bocznego wodowania statków z zeskokiem, stosowaną od 1950 w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, za co uzyskał indywidualną nagrodę państwową I stopnia (1952). Publikował prace m.in. w „Technice Morza i Wybrzeża” i w „Biuletynie Morskiego Instytutu Technicznego”. Był jednym z inicjatorów powołania w 1950 tego Instytutu (od 1954 Inst. Morski), w 1956 zorganizował Zespół Historii Polskiej Techniki Morskiej przy Komitecie Historii Nauki PAN. Był członkiem Komitetu Budowy Maszyn PAN i przewodniczącym jego sekcji okrętowej. Opublikował wspomnienia W służbie okrętu (Gdynia 1967). Został odznaczony m.in. orderami rosyjskimi św. Stanisława III klasy i św. Anny II klasy, francuskim Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej, dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi, Komandorskim i Oficerskim Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski.
PSB (S. Sroka).
J. Staliński: W 80-lecie urodzin profesora Aleksandra Rylkego, [w:] Problemy budownictwa okrętowego, Gdańsk 1967; Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. 24, Warszawa 2004.
Bolesław Orłowski