Giganci Nauki

https://gigancinauki.pl/gn/biogramy/84269,Rechniewski-Stanislaw.html
29.03.2024, 12:40

Rechniewski Stanisław

RECHNIEWSKI Stanisław (8 I 1864, Libawa, ob. Lipawa, Łotwa – 8 VII 1940, Warszawa), mostowiec, wynalazca. Syn Juliusza, prawnika i działacza społecznego oraz Leokadii z Ihnatowskich. Datę narodzin R. podaje się najczęściej wg kalendarza juliańskiego: 27 XII 1863.

Ukończył gimnazjum niemieckie w Libawie, a w 1885 wydział fizyczno-matematyczny uniwersytetu w Petersburgu i w tym roku rozpoczął studia na wydziale inżynierii Eidgenössische Technische Hochschule w Zurychu, gdzie zaprzyjaźnił się ze stu­diu­ją­cym rok niżej G. Narutowiczem. Z praktyką zawodową zetknął się na budowie kolei Gothardzkiej w Alpach. Mimo dobrych studiów (średnia ocen R. na ostatnim semestrze wynosiła 4,32) wyjechał w 1890 z Zurychu, nie uzyskawszy dyplomu (prawdopodobnie przyczyną tego było pogorszenie się sytuacji materialnej R. po śmierci ojca). Powróciwszy do Rosji, pracował w biurze projektowym, a następnie założył własne biuro. W 1909–10 opatentował, także we Fran­cji, nowatorskie systemy konstrukcji budowlanych: żelbetowe pokrycia dachowe o wielkiej rozpiętości oraz dach żelbetowy na wolno stojących słupach – miały one pionierski charakter na skalę europejską m.in. w dziedzinie konstrukcji cienkościennych. W Rosji wy­ko­rzy­sty­wa­no je od 1913 przy budowie przekryć parowozowni i hal fabrycznych; we Francji na ich podstawie powstały w 1921–22 dwa wielkie hangary dla sterowców (o rozpiętości 90 m i wysokości 50 m) w Villeneuve-Orly k. Paryża, a w Polsce międzywojennej były przydatne do wzno­sze­nia hangarów lotniczych (o rozpiętości do 53 m) na wszystkich naszych lotniskach ko­mu­ni­ka­cyj­nych. Pomysł dźwigara o górnym pasie żelbetowym, dolnym zaś i ściance ze stalowego profilu dwuteowego, zawarty w jednym z tych patentów, znalazł z czasem powszechne zastosowanie w prefabrykacji.

W 1910 R. opatentował most drewniany własnego systemu o dźwigarach kratowych z pasami górnymi zabezpieczonymi przed deszczem gontami. Pierwszy taki most, o 8 przęsłach po 41,3 m rozpiętości, zbudowano na Wiśle pod Szczucinem (1923–25). W Ministerstwie Robót Publicznych, w którym R. pracował krótko po powrocie do Polski w 1922, opracowano typowy projekt powtarzalny przęsła tego systemu o rozpiętości 41,2 m. Do 1938 zbudowano w Polsce kilkadziesiąt mostów systemu R., często kilkuprzęsłowych o różnych rozpiętościach przęseł (od 25,5 m), o łącznej długości ok. 4500 mb, największe na Sanie w Lesku, na Niemnie pod Łunną i pod Zelwianami, na Narwi pod Żółtkami oraz na Pilicy w Spale. Kiedy ten ostatni rozebrano w 1936, R. wespół z E. Hildebrandtem zaprojektował na pozostałych podporach most o pierwszej w Polsce zespolonej konstrukcji stalowo-żelbetowej. Jego konstrukcję nośną stanowiły dźwigary stalowe pełnościenne, spawane, a ich górnym pasem ściskanym była płyta żelbetowa. Oddano go do użytku 27 IX 1936.

R. opatentował także inne rozwiązania dotyczące mostownictwa, głównie z zakresu fundamentowania, m.in. keson stalowy ze sklepieniem żelbetowym, pal żelazno-betonowo-drewniany oraz ramowy filar żelbetowy z drewnianym usztywnieniem, ale nie przyjęły się one w praktyce. Praktykując jako inżynier projektant w wolnym zawodzie, R. zajmował się głównie obmyślaniem nowych pomysłów konstrukcyjnych, uzyskując łącznie kilkadziesiąt patentów. W 1929 opublikował w „Przeglądzie Technicznym” artykuł Zapobieganie osiadaniu ścian budynków.

R. żył samotnie. Opuszczony i zapomniany w warunkach okupacyjnych, zmarł z wyczerpania głodowego.

PSB (J. Kubiatowski) – liczne błędy, m.in. mylony z mostowcem Wacławem Rechniewskim; SBTP (B. Chwaściński, T. Kluz).

B. Chwaściński: Mosty na Wiśle i ich budowniczowie, Warszawa 1997; tegoż: Stanisław Rechniewski 18631940, „Drogownictwo” 1991, nr 1–2; T. Kluz: Inżynier Stanisław Rechniewski, zapomniany wynalazca konstrukcji inżynierskich, „Przegląd Budowlany” 1983; Archiwum Eidgenössiche Technische Hochschule w Zurychu: akta studenckie.

Bolesław Orłowski

Opcje strony