Grzymek Jerzy Michał
GRZYMEK Jerzy Michał (9 IV 1908, Iwkowa k. Brzeska – 3 V 1990, Kraków) chemik, wynalazca, twórca metody uzyskiwania tlenku glinu i cementu szybkotwardniejącego. Syn Stanisława, profesora gimnazjum, i Jadwigi Del Vecchio.
W 1926 ukończył Gimnazjum im. A. Witkowskiego w Krakowie, a w 1935 studia na wydziale chemicznym Politechniki Lwowskiej. Do 1936 pełnił tam funkcję starszego asystenta w Katedrze Chemicznej Technologii Nieorganicznej i Elektrochemii u prof. I. Mościckiego i prof. T. Kuczyńskiego. W 1936 przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął pracę w Zakładach „Solvay”, a później zatrudnił się w Fabryce Cementu w Grodźcu. Początkowo pełnił funkcję kierownika produkcji, a w 1938 objął stanowisko naczelnego inżyniera. W 1940–41 wykonywał pracę chemika i palacza pieców obrotowych. Od 1942 ukrywał się i działał w AK. Redagował biuletyny Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej, a także brał udział w walkach partyzanckich w rejonie Pinczowa.
Od V 1945 był pełnomocnikiem rządu ds. odbudowy przemysłu cementowego na Opolszczyźnie. Pracował przy uruchomieniu cementowni „Proszowice” (XII 1945). Natępnie został jej dyrektorem. W 1947 odbudował zniszczoną fabrykę cementu w Nowej Wsi Królewskiej, wprowadzając trzecią linię produkcyjną. Pod koniec 1947 otrzymał nominację na dyrektora technicznego Zjednoczenia Fabryk Cementu w Sosnowcu, a w III 1948 został jego dyrektorem. Przeprowadził wtedy szereg udoskonaleń technologicznych, co w efekcie doprowadziło do zwiększenia produkcji cementu. Przygotowywał plany budowy, w ramach planu 6-letniego, cementowni „Odra”, „Wierzbica” i „Rejowiec II”.
W 1951 G. został powołany na stanowisko wiceministra przemysłu lekkiego, któremu podlegała produkcja mineralna. W 1953–55 kierował nowo powstałym Ministerstwem Przemysłu Materiałów Budowlanych. W 1955–60 był tam podsekretarzem stanu. G. nadzorował wtedy rozwój przemysłu materiałów budowlanych zarówno przez zwiększenie ilości produkcji, jak i wprowadzenie nowych asortymentów obejmujących cementy hutnicze i szybkotwardniejące, prefabrykaty gipsowe (suche tynki), wapno suchogaszone. 1 VI 1960 objął stanowisko dyrektora Inst. Przemysłu Wiążących Materiałów Budowlanych w Opolu.
G. zajmował się także działalnością naukową i dydaktyczną. Był jednym z założycieli wydziału ceramicznego AGH w Krakowie (1951) oraz kierownikiem Katedry Technologii Materiałów Wiążących i Betonów. W 1964–68 pełnił także funkcję dziekana wydziału inżynierii materiałowej i ceramiki AGH. Z chwilą utworzenia (VII 1968) Międzyresortowego Inst. Materiałów Budowlanych i Ogniotrwałych objął stanowisko jego dyrektora. Funkcję tę sprawował do przejścia na emeryturę (1980).
G. opublikował ponad 170 prac naukowych, z których 50 ukazało się za granicą. Uczestniczył w wielu zjazdach naukowych w kraju i za granicą, na których wygłosił ponad 50 referatów. Uzyskał 25 patentów, w tym 16 poza Polską. Największym osiągnięciem G. było opracowanie metody spiekowo-rozpadowej otrzymywania wodorotlenku i tlenku glinu oraz cementu z ubogich surowców. Metoda ta objęta jest 4 patentami, a licencje były sprzedane do wielu krajów świata, m.in. RFN (Krupp), Brazylii, na Węgry. G. opracował też metodę produkcji cementu o niskim cieple hydratacji do budowy zapór (Rożnów), cementu przedniego Żuber o wysokiej wytrzymałości (1937–38), cementu szybkosprawnego, oraz wytwarzania barwnych cementów licowych, odzysku siarczanu potasowego z gazów odlotowych, wykorzystywania magmy hutniczej do produkowania lekkich izolacyjnych materiałów budowlanych. Wprowadził także metodę odzysku siarki przy produkcji klinkieru, która była stosowana szeroko do chwili odkrycia złóż siarki rodzimej w Polsce.
W 1954 G. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, a w 1957 uzyskał doktorat nauk technicznych. W 1971 został profesorem zwyczajnym, w 1977 powołano go na członka rzeczywistego PAN.
Był laureatem nagród państwowych (1952, 1955, 1968), a także członkiem m.in. Rady Naukowej Komitetu Nauki i Techniki, Rady Budownictwa, Komitetu ds. Nauki i Postępu Technicznego. Działał w Komitecie Przemysłu Materiałów Budowlanych przy Stow. Inżynierów i Techników Przemysłu Materiałów Budowlanych, którego był członkiem honorowym. Otrzymał wiele odznaczeń państwowych i resortowych. Od 1946 należał do PPR, a następnie PZPR.
SBTP (R. Flaczyk).
J. Małolepszy: Kształcenie kadr inżynierskich i naukowych przez prof. dr inz. Jerzego Grzymka, Zakopane 2009.
Andrzej J. Wójcik