Kaden Karol (Johann Carl Heinrich)
KADEN Karol (Johann Carl Heinrich) (17 IX 1790, Borstendorf, Saksonia – 18 IX 1870, Pilica), hutnik, probierz. Syn Christiana, zarządcy dóbr królewskich, i Concordii z domu Bach.
Studiował na Königlich-Sächsische Bergakademie we Freibergu (Saksonia), następnie podjął studia prawnicze na uniwersytecie w Lipsku. W 1813 służył w armii saskiej, a w 1814 kontynuował studia w Lipsku. W 1816 rozpoczął karierę w górnictwie we Freibergu.
W 1816 został zaproszony przez S. Staszica do pracy w Królestwie Polskim. Przyjechał do Polski w 1817 wraz z innymi specjalistami saksońskimi (J. Pusch, F. Lempe, J. Klemm) i podjął pracę jako generalny probierz górniczy w Głównej Dyrekcji Górniczej w Kielcach. Wykładał także probierstwo (chemiczną analizę rud metali) w nowo powstałej kieleckiej Szkole Akademiczno-Górniczej. Po przeprowadzeniu różnych analiz rud metali K. pracował w Niewachlowie przy piecach hutniczych do kruszców miedzi i ołowiu. W 1818 na stanowisku zawiadowcy ukończył budowę huty w Białogonie i rozpoczął wytop srebra. Uzyskany metal wykorzystywany był do bicia monet w mennicy warszawskiej. K. nadzorował także głębienie nowych szybów górniczych.
Po przejęciu zarządu nad górnictwem przez księcia F.K. Druckiego-Lubeckiego nastąpiła w Białogonie zmiana profilu produkcji –zlikwidowano huty i utworzono wytwórnie maszyn. K. otrzymał w 1828 odprawę, ale jeszcze przez 2 lata współpracował przy poszukiwaniach soli w rejonie Szczerbakowa. W 1828–32 poszukiwał też m.in. rud ołowiu – wydzierżawił w tym celu dobra (Zgórsko).
W 1833 został zaangażowany przez Bank Polski do wybudowania 2 wielkich pieców w Blachowni k. Częstochowy, a następnie kierowania nimi. Pracował tam do 1845. W 1844 zaangażował się w spółkę mającą na celu budowę wielkiego pieca w Inowłodzu. Zakład został zniszczony w wyniku powodzi, a K. stracił cały majątek. Przyjął wtedy ofertę zatrudnienia (1845) w mennicy w Warszawie na stanowisku głównego probierza, gdzie pracował do emerytury (1865). Ostatnie lata życia spędził w Pilicy, u córki.
Miał bardzo bogate zbiory mineralogiczne i zoologiczne, które gromadził przez wiele lat.
PSB (M. Radwan); SBTP (M. Radwan).
Gąsiorowska: Górnictwo i hutnictwo w Królestwie Polskiem 1815–1830, Warszawa 1922, s. 86, 365, 441–445, 493–494; M. Hubicka: Szkoła Akademiczno-Górnicza w Kielcach 1816–1827, [w:] Stanisław Staszic 1755–1826, Lublin 1928, s. 278; H. Łabęcki: Górnictwo w Polsce, t. 1, Warszawa 1841, s. 349, 402; J. Pazdur: Zakłady górnicze w Białogonie 1614–1914, Wrocław 1957; J. Szczepański: Modernizacja górnictwa i hutnictwa w Królestwie Polskim w I połowie XIX w. Rola specjalistów niemieckich i brytyjskich, Kielce 1997, s. 210–211.
Andrzej J. Wójcik