Giganci Nauki

https://gigancinauki.pl/gn/biogramy/84515,Kitajewski-Adam-Maksymilian.html
28.03.2024, 11:54

Kitajewski Adam Maksymilian

KITAJEWSKI Adam Maksymilian (24 XII 1789, Warszawa – 4 VII 1837, tamże), chemik. Syn kuchmistrza na jednym z dworów magnackich. Matka K. miała na imię Elżbieta.

Początkowo K. pobierał edukację w domu, w 1800 wstąpił zaś do gimnazjum pijarów w Warszawie (ukończył je w 1805). Następnie przez 4 lata był praktykantem aptekarskim. W 1809 wyjechał do Berlina, gdzie początkowo uczył się w Kolegium Medyczno-Chirurgicznym, a następnie podjął studia przyrodnicze na wydziale filozoficznym uniwersytetu w tym mieście (gdzie słuchał m.in. wykładów M.H. Klaprotha). Po 2 latach studiów w Niemczech udał się do Paryża w celu kontynuacji nauki (piechotą z Berlina). W stolicy Francji pobierał nauki w pracowni L. Vaquelina w Muzeum Historii Naturalnej i prowadził eksperymenty pod kierunkiem M. Chevreula. Uczęszczał także na zajęcia z nauk przyrodniczych – głównie z chemii i z fizyki – na Sorbonie (u J. Gay-Lussaca) oraz w Collège de France (u L.J. Thénarda). W czasie ferii K. wędrował piechotą po francuskiej prowincji, m.in. po departamentach Seine, Loiret oraz Côte-d’Or. W drodze powrotnej do Warszawy podróżował przez Szwajcarię, Bawarię i Austrię.

W 1814 otrzymał posadę nauczyciela w Liceum Warszawskim, gdzie prowadził zajęcia z chemii, fizyki, mineralogii oraz zoologii bezkręgowców. W tymże roku został profesorem tego liceum (funkcję tę pełnił do 1818). W 1817 został zastępcą profesora na UW, w 1818 zaś – profesorem; objął kierownictwo Katedry Chemii Ogólnej (K. pracował na uniwersytecie do zamknięcia uczelni w 1831). Prowadził też zajęcia na wydziałach filozoficznym i lekarskim. W 1824 uzyskał doktorat. W 1829–31 K. był dziekanem wydziału filozoficznego, wykładał także w Szkole Szczególnej Leśnictwa, pierwszej wyższej uczelni leśnej na ziemiach polskich (był tam zatrudniony od 1818) oraz – na krótko przed wybuchem powstania listopadowego – w wojskowej Szkole Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów. W 1825–26 przebywał na wyjeździe naukowym w Wielkiej Brytanii.

K. w 1815 został członkiem przybranym TWPN, w 1821 zaś otrzymał nominację na członka czynnego. Prawie wszystkie wyniki swoich prac referował na posiedzeniach tej instytucji.

Zainteresowania badawcze K. dotyczyły głównie zagadnień farbiarstwa, przede wszystkim wykorzystania czerwca polskiego (Porphyrophora polonica), owada będącego źródłem czerwonego barwnika – koszenili (głównym składnikiem koszenili jest kwas karminowy) – stosowanego w Europie od średniowiecza do poł. XIX w. Polska była przez kilka stuleci eksporterem koszenili na całą Europę.

K. wykonywał także analizy leczniczych wód mineralnych (m.in. z Ciechocinka, Buska i Goździkowa) oraz bogatych w żelazo wód warszawskich. Prowadził również prace nad metodami konserwacji żywności przez kiszenie oraz badania z dziedziny mleczarstwa i browarnictwa. Istotnym ograniczeniem możliwości jego pracy naukowej było skromne urządzenie pracowni chemicznej (korzystał jedynie z laboratorium liceum, wspólnego dla tej szkoły oraz uniwersytetu).

Do uczniów K. należeli m.in.: J. Bełza, A. Hann, J. Koncewicz, A. Radwański, T. Rybicki oraz S. Zdzitowiecki.

K. założył i redagował czasopismo „Sławianin. Tygodnik dla Rzemiosł, Rolnictwa, Handlu, Domowego Gospodarstwa i dla Potrzeb Praktycznego Życia w Ogólności”, które ukazywało się w 1829–30.

K. został m.in. odznaczony Orderem Świętego Stanisława IV klasy.

 

PSB (Z. Kosiek); SBTP (Z. Wielogórski).

T. Kalusiński: Zakład chemiczny pierwszego Uniwersytetu Warszawskiego 1816–1832, „Chemik” 1961, nr 5; W. Lampe: Zarys historii chemii w Polsce, Kraków 1948; W. Leppert: Rys rozwoju chemii w Polsce do roku 1830, Warszawa 1917; H. Lichocka: Historia poszukiwania leku w roślinach w Polsce 1800–1856, Warszawa 2002.

Iwona Arabas

Opcje strony