Piotr Gaszowiec
PIOTR GASZOWIEC (ok. 1430, Łoźmierza (ob. Rozmierz) k. Strzelec Opolskich – 1474, Kraków), astronom, lekarz. Pochodził z rodziny szlacheckiej.
Studia na Akad. Krakowskiej rozpoczął w semestrze zimowym 1446/47, już w 1448 uzyskał stopień bakałarza. Po otrzymaniu ok. 1450 tytułu magistra podjął studia medyczne, ale kontynuował je we Włoszech, tam też się doktoryzował, przypuszczalnie na uniwersytecie w Perugii. Na pocz. 1454 udał się do Kolonii, gdzie zapisał się na tamtejszy uniwersytet i nawiązał współpracę ze znanym lekarzem Gerardem Hoefmansem z Hamont, z którym napisał traktat astrometeorologiczny De mutationibus aeris (1454). W 1456 powrócił do Krakowa i aż do końca życia wykładał na wydziale medycyny; w 1459 i 1462 był tam dziekanem. Prowadził też praktykę lekarską; od 1464 piastował funkcję lekarza królewskiego.
W 1448 opracował uproszczoną wersję Tablic alfonsyńskich – Tabulae aureae motuum caelestium corporum. Nie modyfikując modeli i parametrów pierwowzoru, znacznie zredukował liczbę kroków obliczeniowych prowadzących do uzyskania długości ekliptycznej planety, co wyróżnia Tabulae aureae z bogatego korpusu Tablic alfonsyńskich. Tablice P. nigdy nie pojawiły się w wersji drukowanej, ale wiele wskazuje na to, że był on autorem pierwszego znanego druku krakowskiego: anonimowego kalendarza na rok 1474, podającego zasady puszczania krwi oraz czas występowania nowiu i pełni Księżyca. Znaczną popularnością w Europie cieszyła się jego wierszowana rozprawa o rachubie kalendarzowej: w 1499–1520 Computus novus ukazał się w co najmniej 24 wersjach drukowanych. Pozostawił w rękopisach pisma astronomiczne, astrologiczne i medyczne.
PSB (A. Birkenmajer).
B. Gomółka: Zagadnienie autorstwa kalendarza astrologiczno-medycznego na rok 1474, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 1978, R. 28; R.L. Kremer: „Abbreviating” the Alfonsine Tables in Cracow: The Tabulae Aureae of Petrus Gaszowiec (1448), „Journal for the History of Astronomy” 2007, Vol. 38; M. Markowski: „Kanony” Piotra Gaszowca do „Złotych tablic astronomicznych” w rękopisach Badeńskiej Biblioteki Krajowej w Karlsruhe, Biblioteki Uniwersyteckiej w Padwie, Archiwum Praskiego Zamku w Pradze i Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 1986, R. 36; tegoż: Piotr Gaszowiec twórcą krakowskiej komputystyki o zasięgu międzynarodowym, „Studia Mediewistyczne” 1988, t. 25; tegoż: Piotr Gaszowiec z Łoźmierzy (ok. 1430–1474), [w:] Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Matematyki i Fizyki, red. B. Szafirski, Kraków 2000, s. 69–76.
Jarosław Włodarczyk