Giganci Nauki

KRUMPEL Fryderyk (Fridrich, Frydrych) Wilhelm (1792, Freiberg, Saksonia – po 1855, Królestwo Polskie), mierniczy górniczy, geolog kopalniany. Ojciec K. prawdopodobnie pracował w górnictwie i był specjalistą od przeróbki (płukania) rud metali.

Po ukończeniu 2 klas gimnazjum w 1806 K. rozpoczął naukę w Bergschule we Freibergu, gdzie pobierał nauki w zakresie rachunków, rysunków i języka niemieckiego. Podejmował się także różnych odpłatnych prac w zakładzie płuczkowym górnictwa rud.

Na Wielkanoc 1809, po otrzymaniu z bardzo dobrymi ocenami świadectwa ukończenia Szkoły Górniczej, złożył podanie do Bergakademie we Freibergu z prośbą o umożliwienie mu bezpłatnych studiów. W 1809–13 K. pobierał nauki w zakresie: górnictwa, geognozji, matematyki czystej, stosowanej i wyższej, fizyki, prawa górniczego, marketingu praktycznego, prowadzenia rejestrów, mineralogii, kreślarstwa i budownictwa cywilnego. W czasie studiów oraz później (1814–15) K. pracował w różnych kopalniach we Freibergu i w okolicy (protokolant w Altenbergu).

30 VII 1816 K. złożył w Urzędzie Górniczym we Freibergu wniosek o przyjęcie do pracy w polskim górnictwie. Prawdopodobnie już jesienią tego roku przyjechał do pracy w Kielcach. Od 1819 pracował jako przysiężny w dozorstwie miedzianogórskim, a od 1820 na stanowisku podinżyniera w Głównej Dyrekcji Górniczej. Prawdopodobnie w 1825 prowadził poszukiwania węgla pod Kunowem razem z G.G. Puschem. Od 1828 był zatrudniony jako markszajder, a od 1830 został inżynierem górniczym w dozorstwie olkusko-siewierskim. Wykładał także (z przerwami) w Szkole Akademiczno-Górniczej w Kielcach, prawdopodobnie w 1816–30, rysunek topograficzny, inżynierię górniczą oraz markszajderię (miernictwo górnicze).

W związku ze zdaniem służby w Okręgu Zachodnim Królestwa Polskiego na rzecz J. Hempla przeszedł 17 V 1847 do pracy w Okręgu Wschodnim na stanowisko naczelnego zawiadowcy w Oddziale Kopalń.

K. w czasie pracy w Okręgu Zachodnim opracował lub współpracował przy wykonaniu ponad 130 planów i map geologiczno-górniczych, w tym wykonał 114 samodzielnie. Są to przede wszystkim plany i mapy sytuacyjne kopalń oraz wykonywanych robót górniczych (rzadko zawierają informacje geologiczne, dotyczące występowania i jakości kopaliny). K. opracował także wiele pierwszych map kopalń z rejonu Gór Świętokrzyskich, a wśród nich plan kopalni miedzi w Miedziance (1818).

Wśród najważniejszych opracowań K. należy wymienić: Situationsplan de Redengruben und Konstatinhutten Arbeiter-kolonie bei Dąbrowa (1833–39), Situationsplan und Nivellation Risse der Xawery Steinkohlen-Grube bei Będzin und Reden-Steinkollen-Grube bei Dąbrowa behufs der zwischen diesen beidem Gruben projectirten grossen Hohofen Anlage (1833–43), będące pierwszym planem Dąbrowy Górniczej. Wśród map specjalistycznych, dokumentujących po raz pierwszy poszczególne kopalnie węgla kamiennego, należy wymienić: Rzut poziomy kopalni węgla Felix w Niemcach (1827), Przecięcie pokładów węgla kamiennego w kopalniach Reden i Xawery (1846) oraz Durchschnittrisse mehrerer in der Gegend zwischen der Bankhütte und Redengrube niedergebrachten Bohrlöcher, Dukkeln und eines Schachtes. Aufgenommen und ausgearbeitet (1846). Nielicznymi opracowaniami kartograficznymi są natomiast prace dokumentujące złoża innych kopalin, jak np. Rzut poziomy i pionowy kopalni glinki ogniotrwałej August w Mierzęcicach (1842–45).

K. prowadził także duże prace poszukiwawcze nowych pokładów węgla przy użyciu robót górniczych i wiertniczych w kopalniach „Tadeusz” w Strzyżowicach i „Reden” w Dąbrowie Górniczej, ponieważ otwarcie zespołu hut cynku „Konstanty” spowodowało konieczność zwiększenia wydobycia węgla i dostarczenia odpowiedniej ilości galmanu.

Syn K., Ludwik, pracował początkowo w kopalniach Okręgu Zachodniego, a następnie w służbie leśnej Okręgu Wschodniego Królestwa Polskiego.

SBTP (A.J. Wójcik).

A.S. Kleczkowski: Staszica zarząd górnictwem (1815–1824) – zaranie i kres w świetle archiwów A.J. Czartoryskiego i K. Lubeckiego, [w:] Stanisław Staszic a współczesne osiągnięcia geologii polskiej, red. J. Topolski, Poznań, 1978; A.S. Kleczkowski, K.F. Zillmann, J. Hofmann: Początki Akademii Górniczej w Kielcach (1816–1827) w świetle dokumentów z archiwów Drezna, Freiberga i Kielc, „Prace Muzeum Ziemi” 1986, z. 38; D. Kosacka: Nowe plany przemysłowe w Archiwum Głównym Akt Dawnych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1962, nr 3–4; F.A Rogalewicz: Katalog planów i akt Archiwum Górniczego w Dąbrowie Górniczej, 1938, t. 1, Kraków; I. Rybicka: Kształcenie zawodowe w górnictwie i hutnictwie Królestwa Polskiego w XIX wieku, „Zeszyty Naukowe AGH” 1974, nr 469; J.A. Rzymełka: Dzieje poznawania geologicznego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego do 1870 roku, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego” 1988, nr 898; J. Szczepański: Absolwenci Akademii Górniczej (Szkoły Akademiczno-Górniczej) w Kielcach, «Studia Kieleckie. Seria Historyczna» 1998, z. 3; A.J. Wójcik: Organizacja władz górniczych i hutniczych Królestwa Polskiego w pierwszej połowie XIX wieku, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2005, nr 1–2; Archiwum Państwowe w Katowicach, zbiór AGD: sygn.: 323, 695, 696, 738, 2167, 2216, 5258; Archiwum Technische Universität Bergakademie (Akad. Górniczej we Freibergu).

Andrzej J. Wójcik