Klemensiewicz Zygmunt Aleksander
KLEMENSIEWICZ Zygmunt Aleksander (24 IV 1886, Kraków – 25 III 1963, Gliwice), fizykochemik. Był synem Ryszarda, nauczyciela gimnazjalnego, oraz Marii Józefy Reichman, literatki i tłumaczki literatury skandynawskiej.
Od 1892 mieszkał we Lwowie i tam w 1896–1902 uczęszczał do V Gimnazjum. W 1904–08 studiował chemię, fizykę i matematykę na uniwersytecie we Lwowie. Wśród jego nauczycieli byli: B. Radziszewski, W. Sierpiński, M. Smoluchowski i S. Tołłoczko. Pod kierunkiem tego ostatniego K. opracował rozprawę Chlorek antymonowy jako rozczynnik jonizujący, za którą uzyskał w VII 1908 stopień doktora filozofii.
W 1908–11 jako stypendysta Wydziału Krajowego K. pracował w Technische Hochschule w Karlsruhe w laboratorium F. Habera. Skonstruował tam specjalną elektrodę szklaną (tzw. elektroda Klemensiewicza), szczególnie przydatną do pomiarów stężenia jonów wodorowych. Opracował też rozdział Kritische Grössen do znanej wtedy encyklopedii Stählera.
Po powrocie K. habilitował się w 1912 z chemii fizycznej i elektroniki na wydziale filozoficznym uniwersytetu we Lwowie. W 1913 otrzymał stypendium Fundacji Carnegie-Curie i wyjechał do Paryża, gdzie pracował na Sorbonie pod kierunkiem M. Skłodowskiej-Curie nad elektrochemią pierwiastków promieniotwórczych. Po wybuchu I wojny światowej pracował nadal w Paryżu w Inst. Pasteura pod kierunkiem J. Danysza i opracował nową technologię syntezy salwarsanu.
W 1919 K. wrócił do Polski i został zatrudniony w Szkole Politechnicznej we Lwowie (od 1921 Politechnice Lwowskiej), najpierw jako zastępca profesora, a od 1920 – jako profesor. Kierował Katedrą Fizyki na wydziale rolniczo-lasowym, potem na wydziale komunikacyjnym, wreszcie – na wydziale chemicznym. Był jednym z organizatorów wydziału ogólnego i aż do jego likwidacji w 1932 miał tam wykłady o promieniotwórczości. Ze swymi współpracownikami prowadził głównie badania z elektrochemii.
W 1940 K. został wywieziony do Kazachstanu. W 1942 zgłosił się do armii gen. W. Andersa, przez Iran i Egipt przedostał się do Londynu. Wziął tam czynny udział w organizacji polskiego szkolnictwa wyższego na obczyźnie. W 1944 został mianowany przez rząd emigracyjny przewodniczącym Rady Akademickich Szkół Technicznych. Organizował także polską politechnikę w Londynie, przekształconą w Polish University College. K. wykładał tam fizykę i kierował uczelnią w 1947–51.
K. wrócił do Polski w 1956 i objął Katedrę Fizyki Jądrowej na Politechnice Śląskiej w Gliwicach. Zorganizował tam specjalizację energetyka jądrowa. Wśród współpracowników miał głównie dawnych asystentów z Politechniki Lwowskiej.
K. był zapalonym i wybitnym taternikiem. Dokonał wielu pierwszych wejść na różne szczyty. Działał także w ruchu taterniczym; już w 1904 założył we Lwowie pierwsze Kółko Taterników. W 1922–39 był wiceprezesem Polskiego Związku Narciarskiego, a w 1907–12 redaktorem „Taternika”. Napisał bardzo dobry podręcznik Zasady taternictwa (1913) oraz kilka przewodników po Karpatach Wschodnich.
PSB (S. Brzozowski, J. Szpilecki).
Z. Bodnar: Zygmunt Klemensiewicz 1886–1963, „Postępy Fizyki” 1964, t. 15, z. 1.
Andrzej Kajetan Wróblewski