Aktualnie znajdujesz się na:

Biogramy

Mięsowicz Marian

MIĘSOWICZ Marian (21 XI 1907, Lwów – 5 IV 1992, Kraków), fizyk, syn Jana, krawca, i Józefy Dudziak.

W 1924 ukończył Gimnazjum im. J. Hoene-Wrońskiego w Krakowie i w tymże roku został studentem matematyki i fizyki na UJ. Pierwsze badania M., pod kierunkiem K. Zakrzewskiego, dotyczyły wytwarzania mikrofal o długości fali do 2 cm. Jako jeden z pierwszych M. stosował falowody. Po ukończeniu studiów w 1930, miał zostać asystentem W. Natansona w Zakładzie Fizyki Teoretycznej UJ, ale posady tej nie objął ze względu na powołanie do służby wojskowej. Po zwolnieniu z wojska po trzech miesiącach z powodu stanu zdrowia, pracował jako nauczyciel fizyki w gimnazjum w Krakowie, ponieważ stanowisko asystenta w UJ było już zajęte.

W 1931 M. został asystentem w Katedrze Fizyki M. Jeżewskiego na ówczesnej Akad. Górniczej. Tam rozpoczął badania ciekłych kryształów. Opracował oryginalną metodę pomiaru lepkości cieczy, mianowicie wyznaczał dekrement zanikania bardzo powolnych drgań cienkiej płytki w badanej cieczy przy obecności pola magnetycznego. Odkrył w ten sposób zjawisko anizotropii lepkości ciekłych kryształów, bezskutecznie poszukiwane przez innych fizyków (Der Einfluss des magnetischen Feldes auf die Viskosität der Flüssigkeiten in der nematischen Phase, „Bulletin International de l‘Académie des Sciences” 1936, nr 5–6, p. 228, także w „Nature” oraz „Physikalisches Zeitschrift”). Wyniki tych pionierskich badań są do dziś cytowane w monografiach poświęconych fizyce ciekłych kryształów, a tzw. Miesowicz viscosity coefficients weszły do nomenklatury fizycznej. W 1982, w 46 lat po swej publikacji, M. został zaproszony do wygłoszenia inauguracyjnego historycznego referatu na Międzynarodowej Konferencji Ciekłych Kryształów w Bangalurze (Indie).

Na podstawie wyników badań ciekłych kryształów M. habilitował się w 1938 w Akad. Górniczej. Wcześniej, w 1936 wyjechał na stypendium Funduszu Kultury Narodowej do Utrechtu, gdzie zmienił swe zainteresowania na fizykę jądrową. Zajął się konstrukcją liczników Geigera-Müllera. Po powrocie do Polski, wraz z Jeżewskim, zbudował liczniki do Polskiego Lotu Stratosferycznego „Gwiazda Polski”.

Podczas okupacji M. pracował jako nauczyciel w średniej Szkole Górniczej oraz wykładał na konspiracyjnym UJ i w Akad. Górniczej. Starał się śledzić bieżącą literaturę naukową, gdyż zamierzał zajmować się badaniami promieniowania kosmicznego. W 1946 został mianowany profesorem AGH. Przystąpił od razu do budowy aparatury do badań promieni kosmicznych na dużej głębokości. Pomiary wykonane przy użyciu przyrządów umieszczonych w kopalni w Wieliczce przyniosły sukces: wyjaśnienie tzw. efektu Barnothy’ego – występowania zagadkowej słabo jonizującej składowej promieniowania kosmicznego na dużej głębokości. W artykule ogłoszonym w 1950 w „Physical Review” M. wraz z Leopoldem Jurkiewiczem i Jerzym Michałem Massalskim udowodnili, że jest to efekt wywołany substancjami promieniotwórczymi w otoczeniu aparatury.

Następnie M. rozwinął w Krakowie badania oddziaływań promieniowania kosmicznego metodą emulsji jądrowych. Do badań wykorzystywano klisze naświetlone w lotach balonowych na dużej wysokości. W wyniku tych badań został sformułowany tzw. model dwucentrowy oddziaływań cząstek bardzo wielkiej energii.

M. miał ogromne zasługi w organizacji życia naukowego w Polsce. Rozwijał zastosowania fizyki jądrowej w technice i geofizyce, inspirował budowę nowych detektorów, inicjował szeroką współpracę międzynarodową. Obok działalności w AGH, w której utworzył Inst. Fizyki i Techniki Jądrowej, organizował także krakowską część ówczesnego Inst. Badań Jądrowych, przekształconą potem w zakład Inst. Fizyki Jądrowej.

Za działalność i wybitne osiągnięcia M. otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień i odznaczeń, w tym kilka nagród państwowych oraz doktoraty honorowe AGH, UJ i UW. Był członkiem PAU i PAN, a także posłem na Sejm PRL w 1972–80. Polskie Tow. Fizyczne nadało mu godność członka honorowego oraz przyznało swe najwyższe odznaczenie: Medal Mariana Smoluchowskiego. 

Śródka.

M. Mięsowicz: Notatki autobiograficzne fizyka, KHNiT 1987, nr 3–4; Marian Mięsowicz – życie i dzieło 1907–1992, red. nauk. A. Zalewska, Kraków 2007; A. Oleś: Marian Mięsowicz – członek honorowy PTF, „Postępy Fizyki” 1988, t. 39, z. 2. 

Andrzej Kajetan Wróblewski

Opcje strony

do góry