Zakrzewski Konstanty
ZAKRZEWSKI Konstanty (14 I 1876, Warszawa – 10 I 1948, Kraków), fizyk.
Jako uczeń V Gimnazjum Państwowego został w 1893 aresztowany za przynależność do tajnych organizacji młodzieżowych. Po kilku miesiącach w więzieniu usunięto go z wilczym biletem ze szkoły i skazano na przymusowe osiedlenie się na zapadłej wsi w okręgu kieleckim. Stamtąd jednak przedostał się nielegalnie przez granicę do Galicji, ukończył szkołę średnią we Lwowie, a potem wstąpił na wydział filozoficzny UJ. Studiował początkowo botanikę, szybko jednak przerzucił się na fizykę doświadczalną. W 1900 uzyskał stopień doktora, po czym spędził kilka lat zagranicą, w Getyndze i w Lejdzie, gdzie był w 1902–04 asystentem sławnego kriogenika Heike Kamerlingh-Onnesa i opublikował z nim trzy prace dotyczące warunków współistnienia fazy ciekłej i gazowej w niskich temperaturach.
Po powrocie do Krakowa, w 1904 Z. został asystentem A. Witkowskiego w Zakładzie Fizycznym UJ, w 1908 habilitował się z fizyki doświadczalnej, a trzy lata później był już profesorem nadzwyczajnym fizyki eksperymentalnej UJ. Zajmował się wtedy zagadnieniami teorii elektronowej metali Paula Drudego i Hendrika Lorentza i w celu wyznaczania ich stałych optycznych opracował nowy typ analizatora eliptycznego (analizator Zakrzewskiego). Wyniki badań ogłosił w monografii O dyspersji i ekstyncji światła w metalach (1913).
W 1913 powołano Z. na Katedrę Fizyki Teoretycznej na Uniw. Lwowskim. Pracował tam tylko do 1917, kiedy otrzymał katedrę w UJ, zwolnioną po niespodziewanej śmierci M. Smoluchowskiego. Mimo skromnych środków, Z. stworzył w Krakowie poważny ośrodek badań, w którym zajmowano się głównie dielektrykami, a ponadto zagadnieniami lepkości, krótkich fal elektromagnetycznych, oraz dyfrakcją elektronów. Uczniami Z. byli m.in. M. Jeżewski i M. Mięsowicz. Był członkiem PAU.
Z. napisał z Witkowskim podręcznik Zasady fizyki (1916), który był potem wielokrotnie wznawiany. Z W. Natansonem opracował świetny podręcznik dla gimnazjów Nauka fizyki (1923). W 1930 opublikował pierwszy w Polsce obszerny uniwersytecki podręcznik O promieniotwórczości. Podczas okupacji brał udział w tajnym nauczaniu. Po wojnie zorganizował w PAU specjalną komisję do badań promieniowania kosmicznego. Zmarł nagle podczas pracy.
T. Piech: W 10 rocznicę śmierci profesora Konstantego Zakrzewskiego, „Postępy Fizyki” 1958, t. 9, z. 4; A. Strzałkowski: Konstanty Zakrzewski (1876–1948), [w:] Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Matematyki i Fizyki, red. B. Szafirski, Kraków 2000.
Andrzej Kajetan Wróblewski