Koskowski Włodzimierz
KOSKOWSKI Włodzimierz (29 VII 1893, Łaszczów k. Tomaszowa Lubelskiego – 20 V 1965, Swindon, Wielka Brytania), lekarz, farmakolog. Syn Bronisława, profesora farmacji stosowanej UW, i Stefanii z Tyszowskich.
K. uczęszczał do VIII Gimnazjum we Lwowie, które ukończył w 1911. W 1911–18 odbył studia medyczne na Uniw. Lwowskim i otrzymał dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Na uniwersytecie zetknął się z wybitnymi uczonymi, profesorami J. K. Parnasem i L. Popielskim. Jeszcze podczas studiów, w 1917, otrzymał asystenturę w Katedrze Farmakologii Doświadczalnej. W 1918 wstąpił do wojska i jako lekarz brał udział w obronie Lwowa, a w 1919–21 w wojnie polsko-bolszewickiej. Wykazał się męstwem na polu walki (w 1920 został odznaczony Orderem Virtuti Militari). Po zakończeniu wojny odbył studia uzupełniające w Paryżu i Lozannie, m.in. w Inst. Pasteura (1921–22) oraz na Uniw. Paryskim, gdzie słuchał wykładów Ch. Richeta, laureata Nagrody Nobla. Kiedy K. powrócił w 1922 zza granicy, powierzono mu obowiązki kierownika Katedry Farmakologii Doświadczalnej Uniw. Lwowskiego. W 1924 otrzymał stanowisko docenta w zakresie farmakologii doświadczalnej. W uznaniu talentu i zaangażowania w pracę badawczą w 1925 K. uzyskał profesurę nadzwyczajną wraz z kierownictwem rzeczywistym. Od 1930 był dyrektorem oddziału farmaceutycznego Uniw. Lwowskiego. Uzwyczajnienie profesury nastąpiło w 1936, a w roku akademickim 1936/37 K. pełnił funkcję prorektora tej uczelni. W 1933 zostsł członikeim korespondentem PAU (członkostwo rzeczywiste w 1945). W 1946 został członkiem TNW.
Zmobilizowany we IX 1939 jako lekarz wojskowy, po przegranej kampanii wrześniowej znalazł się na emigracji, najpierw we Francji, później w Wielkiej Brytanii. W 1941–47 na uniwersytecie w Edynburgu, w ramach Polskiego Wydziału Lekarskiego, kierował Katedrą Farmakologii Fizjologicznej, później zaś Katedrą Farmakologii i Fizjologii uniwersytetu w Aleksandrii w Egipcie (1949–63). Po przejściu na emeryturę wrócił do Wielkiej Brytanii.
K. interesował przede wszystkim wpływ leczenia farmakologicznego na zmiany w przewodzie pokarmowym, jak również budową i działaniem leków naczyniowych. Z tym też wiązały się jego szersze zainteresowania fizjologią trawienia i krążenia krwi. Dowiódł, że hipotensja pohistaminowa jest przede wszystkim wynikiem hamującego działania histaminy na zakończenia nerwów współczulnych. K. był także de facto odkrywcą receptorów, choć samego pojęcia nigdy nie użył. Postawił bowiem tezę, że „miejsce działania β-imidazolyletylaminy jest właśnie to samo, co i adrenaliny”, co wyjaśniało zjawisko interakcji obu wymienionych amin w naczyniach krwionośnych. Użyte przez K. sformułowanie „miejsce” jest wskazaniem właśnie na receptory. Udowodnił on, na podstawie eksperymentów przeprowadzanych również na sobie, że istnieje ścisły związek między histaminą a wydzielaniem żołądkowym u ludzi. W tym celu wprowadził sobie podskórnie histaminę, ryzykując zdrowie i życie. Prowadził badania, w których pokazywał, że nikotyna wpływa na mięsień sercowy za pośrednictwem zwojów nerwowych, a nie – jak dotąd uważano – przez oddziaływanie nikotyny na zakończenia nerwów błędnych. Był autorem dokładnego opisu wzrostu wydzielania kwaśnego soku żołądkowego u ludzi, a także wykazał pobudzający wpływ histaminy na wydzielanie soku jelitowego. Stworzył, w oparciu o wyniki uzyskane w modelu eksperymentalnym, hipotezę wyjaśniającą mechanizm powstawania gorączki obwodowej.
K. wykazał również spore talenty organizatorskie. Był inicjatorem modernizacji i rozbudowy uzdrowiska Morszyn k. Stryja. Dużo uwagi poświęcał pomocy dla najuboższych studentów. W 1932–39, jako przewodniczący Senackiego Komitetu Zdrowia Studentów Uniw. Lwowskiego, starał się zapewnić niezamożnej młodzieży akademickiej fachową i dobrze zorganizowaną opiekę zdrowotną. Związany już w czasie studiów ze Związkiem Młodzieży Polskiej „Zet”, potem z Ligą Narodową, pozostał tym poglądom wierny do końca życia, aczkolwiek polityka nigdy go zbytnio nie pociągała.
PSB (A. Straszyński); Śródka.
P. Kubikowski, J. Teuchmann, Z. Kleinrok: Prof. doktor med. Włodzimierz Koskowski (1893–1965). Historia Farmakologii w Polsce, red. A. Danysz, Warszawa 1997, s. 405–407; „Polish Journal of Pharmacology and Pharmacy” 1974, Vol. 26, No. 3; A. Śródka: Wkład uczonych polskich w badania nad rolą histaminy w czynnościach fizjologicznych i patologicznych przewodu pokarmowego i układu krążenia, Warszawa 1988.
Ryszard Witold Gryglewski