Aktualnie znajdujesz się na:

Biogramy

Kramsztyk Zygmunt

KRAMSZTYK Zygmunt (16 VII 1849, Warszawa – 31 V 1920, tamże), lekarz okulista, publicysta, wydawca medyczny i badacz literatury. Syn Izaaka i Ewy z Frylingów, brat Stanisława, znanego fizyka i przyrodnika, Juliana, lekarza i społecznika, oraz Marcelego i Feliksa, wziętych adwokatów.

Po ukończeniu gimnazjum gubernialnego w Warszawie rozpoczął studia medyczne w Szkole Głównej Warszawskiej, które kontynuował od 1869 na Cesarskim Uniw. Warszawskim. W 1872 otrzymał dyplom lekarza i niemal natychmiast rozpoczął praktykę lekarską. W 1873 został ordynatorem uniwersyteckiej Kliniki Oftalmologicznej i rozpoczął przygotowania do doktoratu u wybitnego okulisty, prof. W. Szokalskiego. W 1879 doktoryzował się na podstawie rozprawy O zmianach postrzeganych w oczach przy białaczce. W tymże roku został ordynatorem oddziału ocznego Szpitala Starozakonnych w Warszawie, z którym związał swoje losy na wiele lat; w 1898–1902 był jego naczelnym lekarzem. Zrezygnowawszy z tego stanowiska, jeszcze przez dwa lata pełnił obowiązki ordynatora oddziału ocznego, po czym wycofał się ostatecznie z pracy szpitalnej i poświęcił wyłącznie praktyce prywatnej. Pacjentów miał wielu, również spoza Warszawy; miał opinię jednego z najlepszych okulistów. Znany był z tego, że przyjmował wszystkich chorych, także takich, których nie było stać na zapłacenie honorarium. Wyznawał bowiem zasadę, że ubogich należy leczyć bezpłatnie. Do annałów warszawskich przeszła historia operacji generała-gubernatora G. Skałona, który cierpiał na przewlekłą chorobę oczu. Kiedy zażądał najlepszego okulisty, wówczas wskazano bez namysłu na K., który wszakże przebywał właśnie w areszcie za to, że wypełnił podanie o paszport w języku polskim, co w warunkach wzmożonej rusyfikacji uznano za akt wrogi wobec władz. Doprowadzony pod eskortą więzienną K. zbadał i zoperował chorego, ratując mu wzrok. Wprawdzie wrócił do celi, ale został szybko uwolniony.

K., jako przede wszystkim lekarz praktyk, dużo uwagi poświęcał zagadnieniom związanym bezpośrednio z leczeniem klinicznym. Był bez wątpienia jednym z pionierów nowoczesnego, jak na owe czasy, postępowania w przypadku jaglicy. Prowadził rozległe badania statystyczne z zakresu okulistyki. Jego Objawy kliniczne chorób oczu (1907) były szeroko komentowane i zyskiwały zazwyczaj bardzo wysoką ocenę, podobnie zresztą jak opublikowany w 1911 Zarys okulistyki, który był swoistym podsumowaniem ówczesnego stanu wiedzy z zakresu diagnostyki i terapii chorób oczu.

K. był inicjatorem założenia ogrodu zoologicznego w Warszawie, współzałożycielem Tow. Miłośników Przyrody i Tow. Medycyny Społecznej oraz propagatorem zakładania miast–ogrodów. Przez wiele lat należał do Tow. Lekarskiego Warszawskiego, z którego wystąpił w 1905 na znak protestu po tym, jak zaczęto nie dopuszczać do niego Żydów.

Wielką pasją K. była historia polskiej poezji romantycznej. Prowadził wnikliwe studia nad twórczością A. Mickiewicza, J. Słowackiego i S. Goszczyńskiego. Był autorem interesującej analizy dotyczącej wpływu Teorii jestestw organicznych Jędrzeja Śniadeckiego na formowanie się poglądów Słowackiego na istotę życia biologicznego. Pana Tadeusza znał w całości na pamięć, poświęcił mu publikację Bohaterowie Pana Tadeusza (1907–10). Za centralną postać uznał Jankiela, co wywołało sprzeciw, a bywało i kpiny wielu krytyków literackich. Było to dla K. bolesne, gdyż należał on do tych Żydów, którzy ze wszystkich sił dążyli do asymilacji z narodem polskim i był sprawie polskiej szczerze oddany, wielokrotnie dając tego dowody.

K. interesował się też filozofią oraz zagadnieniami teoretycznymi w medycynie. W 1897 założył i do 1908 prowadził i finansował czasopismo „Krytyka Lekarska”, które jako pierwsze w Europie było w całości poświęcone tej właśnie problematyce. K. był zdecydowanym zwolennikiem krytycznego oglądu zarówno teorii obecnych w medycynie, jak i poczynań praktycznych (leczniczych). Kategorycznie odmówił zamieszczania w tym czasopiśmie jakichkolwiek reklam, dbał o wysoki poziom merytoryczny i stylistyczny publikowanych tekstów. Pozostał w pamięci swego pokolenia jako człowiek wielkiego serca i umysłu, społecznik i patriota.

 

PSB (B. Mark), Nowa Encyklopedia Powszechna, Warszawa 2004, t. 4, s. 630; Polscy lekarze Żydzi w XIX i XX wieku, Warszawa 2010, s. 15–56.

„Archiwum Historii Medycyny” 1969, s. 443–446; „Przegląd Lekarski” 1920; Z. Maćkowiak: Zygmunt Kramsztyk, [w:] Polska szkoła filozofii medycyny. Przedstawiciele i wybrane teksty źródłowe, red. M. Musielak, J. Zamojski, Poznań 2010; The Polish School of Philosophy of Medicine: From Tytus Chalubinski (1820–1889) to Ludwig Fleck (1896–1961), Dordrecht 1990.

Ryszard Witold Gryglewski

Opcje strony

do góry