Wróblewski Edward Wincenty
WRÓBLEWSKI Edward Wincenty (3 II 1848, Grodno – 4 II 1892, Petersburg), chemik analityk. Syn Antoniego i Karoliny z Mańkowskich, brat Zygmunta Florentego.
Po ukończeniu gimnazjum w Grodnie, w 1864 podjął studia chemiczne w Inst. Technologicznym w Petersburgu, gdzie w 1868 uzyskał dyplom technologa I klasy i został asystentem przy Katedrze Chemii, którą kierował K.F. Beilstein. W 1871 uzyskał na uniwersytecie w Getydze stopień doktora filozofii (in absentia kandydata). Stopień magistra uzyskał w 1873 na uniwersytecie w Petersburgu na podstawie pracy Synteza bromopochodnych toluolu, w 1876 zaś obronił na tej uczelni rozprawę doktorską Hipoteza Kekulégo o budowie związków aromatycznych i jej sprawdzenie. Podnosząc zalety tej pracy, biorący udział w dyskusji Dimitr Mendelejew stwierdził, iż przerasta ona to, co obiecuje jej tytuł – stwierdzenie to spotkało się z oklaskami zebranych. Ostatecznie jednak w latach 80. W. przyłączył się do zwolenników struktury benzenu zaproponowanej przez A. Ladenburga i ogłosił, iż wyniki jego prac potwierdzają tę koncepcję (której zwolennikiem był wówczas także Mendelejew), co stanowiło smutny finał jego niezwykle istotnych dla chemii organicznej, wieloletnich badań nad strukturą tego związku. W 1875 został mianowany profesorem chemii analitycznej Inst. Technologicznego w Petersburgu, funkcję tę sprawował do momentu utraty wzroku w 1881. Prawdopodobnie jego choroba miała podłoże genetyczne, gdyż jego bratu Zygmuntowi udało się ocalić wzrok jedynie dzięki przeprowadzonej w odpowiednim czasie operacji.
Do głównych zasług W. należało m.in.: odkrycie reakcji zamiany diazogrupy etoksygrupą (1870), powstawania fenoli przy diazotyrowaniu 2-amino oraz 3-amino-4-chlorotoluenów i wygotowywaniu produktów reakcji z etanolem. Jego badania potwierdzały cykliczną strukturę benzenu, odkrytą przez A. Kekulégo. W. udowodnił także równocenność chemiczną wszystkich atomów wodoru w pierścieniu benzenowym oraz stwierdził równocenność pozycji 2 i 6 oraz 3 i 5 w pierścieniu w reakcjach substytucji monopodstawionych pochodnych benzenu. W badaniach zwykle wykorzystywał złożoną aparaturę własnej konstrukcji.
W. był autorem ok. 50 publikacji. Za osiągnięcia naukowe został odznaczony Orderem św. Stanisława III klasy. W. awansował również w hierarchii urzędniczej: był radcą tytularnym, następnie asesorem kolegialnym oraz radcą nadwornym.
W. zmarł osamotniony i zapomniany. Cmentarz katolicki w Petersburgu na którym znajdował się jego grób z napisem w języku polskim, został w 1939 zlikwidowany przez władze sowieckie, a na jego miejscu zbudowano fabrykę.
SBTP (A.T. Wróblewski).
I.Z. Siemion: Edward Wróblewski (1848–1892) i jego rola we wczesnym okresie historii chemii związków aromatycznych, „Wiadomości Chemiczne” 1984, t. 38; W.A. Wołkow: Chimiki. Biograficzeskij słowar, Kijów 1984
Marcin Dolecki