Eberhardt Julian
EBERHARDT Julian (21 III 1866, Warszawa – 4 I 1939, tamże), inżynier, budowniczy kolei.
Syn Jana, majstra kowalskiego, później właściciela fabryczki wyrobów żelaznych. Matka pochodziła z rodziny Deubel wyznania ewangelicko-augsburskiego.
W Warszawie ukończył VI Gimnazjum (1883) i wydział fizyczno-matematyczny uniwersytetu (1887), następnie w Petersburgu Inst. Inżynierów Komunikacji (1890). Studiował fizykę i chemię oraz opanował w bardzo dobrym stopniu kilka języków obcych. W czasie studiów wykonywał m.in. obserwacje astronomiczne i wyznaczał południk.
W 1890–91 pracował na Kolei Nadwiślańskiej (Kowel–Lublin–Warszawa–Mława), 1892–93 na budowie Kolei Nadnarwiańskiej (Łapy–Ostrołęka–Małkinia). Potem wyjechał na Syberię. Początkowo był zatrudniony przy opracowywaniu planów Kolei Zabajkalskiej (od Jeziora Bajkał do Grafskaja, ob. Iman), dla której zaprojektował most przez rzekę Uda. Powrócił na krótko do Petersburga, lecz już 1894–98 brał udział w budowie Kolei Północnoussuryjskiej (Grafskaja–Chabarowsk); pełnił funkcję naczelnika oddziału, odpowiedzialnego m.in. za budowę mostu przez rzekę Iman. Oba te odcinki kolei są częściami magistrali transsyberyjskiej.
W 1898 E. przez Japonię i USA powrócił do Warszawy. Rozpoczął pracę w wydziale technicznym służby drogowej Nadwiślańskich Kolei Skarbowych w Warszawie. Prowadził studia nad linią kolejową warszawsko-kaliską na odcinku od Kalisza do Opatówka. Następnie został oddelegowany do komitetu przebudowy warszawskiego węzła kolejowego. Opracował tam 1899–1901 projekt przebudowy linii obwodowej na prawym brzegu Wisły. W 1901–09 był inżynierem do specjalnych poruczeń przy naczelniku służby drogowej Nadwiślańskich Kolei Skarbowych.
Od 1908 E. został jednym z dyrektorów Tow. Akcyjnego „K. Rudzki i Ska” w Warszawie, które w tym czasie budowało Trzeci Most (obecnie Most księcia Józefa Poniatowskiego) przez Wisłę w Warszawie oraz wiele mostów w Królestwie Polskim i cesarstwie rosyjskim. Równocześnie z ramienia Warszawskiego Komitetu Przemysłowego był członkiem gubernialnego i miejskiego Urzędu ds. Fabrycznych i Górniczych.
W 1913 wrócił do pracy na kolei i w związku z zamierzoną zamianą na linii warszawsko-wiedeńskiej toru normalnego (1435 mm) na tor szeroki (1524 mm), aktualizował swój projekt przebudowy prawobrzeżnej części warszawskiego węzła kolejowego. Jesienią 1914 został mianowany naczelnikiem wydziału drogowego w zarządzie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1915 E. ewakuowano wraz z całym personelem kolejowym do Rosji. W 1915–17 pracował w Rydze, w oddziale wojskowo-drogowym armii rosyjskiej, jako naczelnik budowy pięciu mostów strategicznych na Dźwinie. Potem został wysłany do Rumuni, gdzie 1917–18 zarządzał kolejami przyfrontowymi.
W III 1918 przedostał się do Moskwy i w lipcu tego roku wrócił do Warszawy. Rozpoczął prace przygotowawcze do przejęcia kolei od władz niemieckich i austriackich. Pod koniec VIII 1918 został szefem, utworzonej na jego wniosek, sekcji kolejowej w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. W sekcji tej rozpoczęto opracowywanie organizacji przyszłego kolejnictwa polskiego i ewidencjonowanie kolejarzy masowo powracających z Rosji po przymusowej ewakuacji. Po odzyskaniu niepodległości w XI 1918 został mianowany kierownikiem Ministerstwa Komunikacji, 11 XI 1918 przejął oficjalnie koleje od okupanta niemieckiego. Później był wiceministrem komunikacji (od 17 XI 1918) i przewodniczącym tymczasowej rady kolejowej, 16 I 1919 otrzymał ponownie nominację na kierownika Ministerstwa Komunikacji (od 8 II już Ministerstwa Kolei Żelaznych) i zajmował to stanowisko do 9 XII 1919. Następnie, do X 1927 był jedynym wiceministrem tego resortu (od 1926 znowu Ministerstwa Komunikacji), stając się faktycznym organizatorem polskiego kolejnictwa. Pełnił także przejściowo funkcję ministra w okresie 7 II – 5 III 1922. Po przejściu na emeryturę E. został w 1927 przewodniczącym Rady Technicznej przy Ministrze Komunikacji.
E. wygłosił wiele odczytów i zamieścił na łamach „Przeglądu Technicznego”, w którym 1903–15 był członkiem komitetu redakcyjnego, wiele artykułów z dziedziny kolejnictwa, w tym: Nowy most kolejowy na rz. Wiśle pod Warszawą (1909), W sprawie głębokości zapuszczania kesonów mostu miejskiego w Warszawie (1910), Koleje państwowe czy prywatne (1921), Polskie Koleje Państwowe (1927), Koleje żelazne a drogi wodne (1927). Publikował również w czasopiśmie „Świat”, którym 1923 zamieścił artykuły Koleje w Polsce pod Radą Regencyjną i dzień 11 listopada 1918 r. oraz Jak powstało Ministerstwo Kolei Żelaznych, a także w „Inżynierze Kolejowym”, gdzie ukazały się artykuły W sprawie organizacji Sekcji Kolejowej w M.P. i H. (1926) oraz Koleje na ziemiach polskich w czasie wojny światowej (1928). Wykazywał także szczególne zainteresowania rozwijającym się lotnictwem, czemu dał wyraz w artykule Początki lotnictwa cywilnego w Polsce („Przegląd Techniczny” 1925).
Był członkiem Stow. Techników w Warszawie (od 1902), jego prezesem 1924–25, następnie honorowym. Zajmował się ujednolicaniem polskiej terminologii technicznej. Należał też do Koła Inżynierów Komunikacji Byłych Wychowanków Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu, Francusko-Polskiego Koła Inżynierów Cywilnych przy Stow. Techników. Nadto był członkiem Tow. Politechnicznego w Lwowie (1902) i brał czynny udział w zjeździe założycielskim Stow. Elektryków Polskich (1919). Przewodniczył XII Zjazdowi Polskich Inżynierów Kolejowych w Warszawie (16–18 IX 1933). W 1928–31 był też prezesem Ligi Obrony Powietrznej Państwa, która, dla uczczenia pamięci E., ufundowała stypendium jego imienia dla studenta wydziału mechanicznego PW.
E. został odznaczony m.in. Orderem Odrodzenia Polski Polonia Restituta, francuską Legią Honorową, szwedzkim Królewskim Orderem Wazów.
PSB (J. Samujłło); SBTP (B. Chwaściński); SPPT (B. Chwaściński).
Z. Kozak: Organizacja i działalność Ligi Obrony Powietrznej Państwa w latach 1923–1928, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1994, nr 17; M. Krajewski: Dzieje głównego dworca kolejowego w Warszawie, Warszawa 1971; Księga pamiątkowa X Polskiego Zjazdu Żelbetników, Warszawa 1931; J. Łukaszewicz: Liga Obrony Powietrznej Państwa, „Skrzydlata Polska” 2003, nr 11; Piętnastolecie L.O.P.P. 1923–1938, Warszawa 1938; Z. Przyrembel: Stowarzyszenie Techników Polskich w Warszawie 1898–1938, Warszawa 1938; E. Szulc: Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, Warszawa 1989.
Andrzej J. Wójcik