Aktualnie znajdujesz się na:

Biogramy

Podbielniak Władysław Józef

PODBIELNIAK Władysław Józef (Walter Joseph) (13 III 1899, Buffalo, stan Nowy Jork, USA – 13 XII 1978, San Diego, Kalifornia), chemik, producent aparatury chemicznej. Najstarszy spośród pięciu synów Józefa i Pelagii (z domu Kubernackiej). Jego ojciec, z zawodu stolarz, przybył do Ameryki w 1892 ze wsi Czesławowo w ówczesnej guberni kaliskiej, matka – w 1896 z zaboru pruskiego.

P. był jednym z pierwszych absolwentów Kolegium Związkowego (Alliance College) założonego przez Związek Narodowy Polski w Cambridge Springs (Pensylwania). W 1918 został powołany do służby wojskowej. W 1920 ukończył inżynierię chemiczną na uniwersytecie w Buffalo. Po ukończeniu studiów powrócił do Kolegium Związkowego, gdzie w 1921–23 wykładał chemię, matematykę i fizykę. Doświadczenie zawodowe zdobywał m.in. w National Aniline and Chemical Company w Buffalo (1921–23) oraz laboratoriach Phillips Petroleum Co. w Bartelsville w stanie Oklahoma (1926–27). Pracował również na stanowisku badawczym w Michigan University (1925–26), gdzie później podjął studia doktoranckie. W 1928 uzyskał stopień doktora za rozprawę pod tytułem Vaporization of Complex Mixtures. W tym samym roku założył przedsiębiorstwo produkcyjno-badawcze Podbielniak, Inc. z siedzibą w Chicago. Firma zajmowała się opracowywaniem aparatury i przyrządów pomiarowych dla przemysłu naftowego. Produkowała m.in. aparaty Hydrobot i Semi-Robot służące do analizy gazów węglowodorów oraz HyperCal – aparat do analizy i oczyszczania cieczy. Uważa się, że firma Podbielniak, Inc. była pierwszym w świecie producentem aparatury służącej do chromatografii gazowej. W latach 30. i 40. P. uzyskał w tej dziedzinie kilkanaście patentów. Jego firma zatrudniała od 40 do 70 osób przy rocznych obrotach liczonych w milionach dolarów.

Najważniejszym osiągnięciem wynalazczym P. był ekstraktor, czyli separator roztworów chemicznych. W 1935 został po raz pierwszy zaprezentowany publicznie. Urządzenie składało się z kilku perforowanych bębnów wirujących z prędkościami sięgającymi kilku tysięcy obrotów na minutę. Pozwalało to na uzyskanie siły odśrodkowej 500 do 5000 razy przekraczającej wartość ziemskiej grawitacji. Ekstraktor P. znalazł zastosowanie w przemyśle petrochemicznym, farmaceutycznym i spożywczym. Wykorzystuje się go m.in. w procesie produkcji olejów roślinnych i mydła, do odkażania alkoholu przemysłowego, rafinacji uranu. W 2. poł. lat 40. zastosowanie ekstraktora P. umożliwiło rozpoczęcie przemysłowej produkcji krystalicznej penicyliny o wysokiej czystości i stabilności. W ekstraktory P. miała być wyposażona pierwsza polska fabryka penicyliny w Tarchominie w ramach planu koordynowanego przez Administrację ONZ ds. Pomocy i Odbudowy (UNRRA). Napięcia polityczne wywołane postępującym opanowywaniem Europy Środkowo-Wschodniej przez ZSRR i obawy przed wykorzystaniem ekstraktorów do produkcji broni biologicznej skłoniły rząd USA do zablokowania jesienią 1947 dostaw części aparatury. To niespodziewane jednostronne posunięcie wywołało poważny konflikt na forum międzynarodowym. 9 III 1949 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oficjalnie zajęła w tym sporze stronę krajów skarżących, m.in. Polski i Czechosłowacji, obiecując pomoc w zakupie aparatury do produkcji penicyliny; jednak próba zakupu w USA sześciu wirówek P. zakończyła się niepowodzeniem. USA utrzymały restrykcje w mocy, w 1951 nadały im jeszcze bardziej sformalizowaną postać (tzw. Battle Act). Pozytywnym efektem embarga było zintensyfikowanie w Polsce i innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej własnych prac badawczych ukierunkowanych na opracowanie alternatywnych metod produkcji antybiotyków. W zakładach tarchomińskich produkcję penicyliny uruchomiono wyłącznie polskimi siłami w VII 1949.

W 1954 P. wraz z małżonką Władysławą (z domu Gajda) założył w Chicago instytut badawczy, w którym były organizowane kursy analizy chemicznej gazów i paliw płynnych. Działalność szkoleniowa Podbielniak Institute służyła umacnianiu pozycji na rynku jego firmy, promując umiejętność obsługiwania produkowanej przez nią aparatury. P. z żoną stanowili efektywny duet wynalazczy. Pierwszą wspólną aplikację patentową złożyli już w 1930. Z ogólnej liczby 48 patentów, jakie P. uzyskał, przynajmniej 10 zostało przyznanych obojgu małżonkom. Rozwiedli się w 1959, co nie pozostało bez wpływu na ich dalsze kariery naukowe i wynalazcze. W 1960 Podbielniak, Inc. została zakupiona przez potentata branży chemicznej, firmę Dresser Industries, Inc. z Dallas. Firma P. zyskała na tej transakcji możliwość dalszej ekspansji, również zagranicznej, dzięki międzynarodowej sieci sprzedaży korporacji Dresser. We IX 1966 P. poślubił N. Bruce, a po przejściu na emeryturę przeprowadził się do Kalifornii, gdzie mieszkał aż do śmierci. Sporo publikował w pismach fachowych, opracowywał rozdziały w podręcznikach i monografiach. Był zapalonym żeglarzem. Jego jacht „Wladmor” był w latach 50. zaliczany do największych śródlądowych jednostek pływających zarejestrowanych w USA.

Znaczenie osiągnięć P. było doceniane już za jego życia. Podczas konferencji zorganizowanej w 1939 przez California Natural Gasoline Association P. był przez prasę amerykańską przedstawiany jako „międzynarodowej sławy autor wielu rozwiązań w przemyśle rafineryjnym”. W 1951 National Gasoline Association of America uhonorowało go prestiżową nagrodą im. Hanlona, przyznawaną za wybitne zasługi dla rozwoju przemysłu naftowego. Biogramy P. regularnie zamieszczały almanachy Who is Who in Engineering.

SBTP (S. Łotysz); Who’s Who in Engineering, New York 1964.

Dresser Acts To Purchase Podbielniak, „Chicago Tribune” 24 IX 1960; M.L. Hoffman: U.N. Health Body Seeks U.S. Penicillin Aid For Soviet Bloc, Which Charges Embargo, „New York Times” 3 III 1949; S. Łotysz: Historia ekstraktorów Władysława Podbielniaka, KHNiT 2011, nr 2; Official Records of the World Health Organization” 1949, No. 21; D. Payne: Initiative in Energy: Dresser Industries, inc., 1880–1978, New York 1979; Poznaj swego sąsiada, „Dziennik dla Wszystkich” 21 V 1947.

Sławomir Łotysz

Opcje strony

do góry