Macin Król z Żurawicy
MARCIN KRÓL z Żurawicy (z Przemyśla, de Polonia) (ok. 1422, Żurawica – przed 1 VIII 1453, Kraków), astronom, matematyk, lekarz. Syn Jana z Przemyśla lub Stanisława z Żurawicy.
Immatrykulował się w Akad. Krakowskiej w 1440 (syn Jana) lub w semestrze zimowym 1438/39 (syn Stanisława), bakalaureat uzyskał w 1444, magisterium w 1445. Objął katedrę J. Stobnera na wydziale sztuk wyzwolonych; wykładał arytmetykę liczb ułamkowych, optykę oraz astronomię z astrologią. W 1445 rozpoczął perygrynacje po Europie: w XI 1446 został przyjęty w poczet magistrów uniwersytetu w Pradze, odwiedził uczelnie Lipska, Wiednia, Padwy i Bolonii. W tej ostatniej w 1448–49 wykładał astronomię, studiował medycynę i jesienią 1449 otrzymał stopień doktora. Z Bolonii udał się na dwór węgierskiego magnata Jánosa Hunyadiego w roli nadwornego lekarza. W 1450 powrócił do Krakowa, ponownie objął katedrę Stobnera i wykładał na wydziale medycyny. Był lekarzem kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. Wydaje się, że używane w literaturze nazwisko Król pochodzi od łacińskiego przydomka Rex in medicinis, wskazującego na uznanie dla wiedzy lekarskiej M.K.
Był autorem samodzielnie opracowanych traktatów z arytmetyki – Algorismus minutarium novae compilationis do wspomnianego wykładu – i geometrii. Opus de geometria (wyd. krytyczne 1895), wzorowane na dziele padewskiego matematyka Prosdocima de Beldomandi, zawierało zarówno część teoretyczną, jak i praktyczną, poświęconą m.in. miernictwu. M.K. publikował objaśnienia do wykładów teorii planet i tablic alfonsyńskich (Summa super Tabulas Alphonsi) oraz rozprawy astrologiczne, podejmował również problematykę konstrukcji instrumentów astronomicznych. Opracowane przez niego prognostyki na lata 1451 i 1452 należą do najstarszych zachowanych pism astrologicznych powstałych na Akad. Krakowskiej. Ufundował, drugą po stobnerowskiej, katedrę astronomii na tej uczelni, zaznaczając, że związany z nią profesor ma kłaść główny nacisk na jej praktyczny aspekt, czyli astrologię. Katedra zaczęła funkcjonować w Collegium Minus, zapewne przed 1458.
Liczne traktaty matematyczne, astronomiczne i astrologiczne autorstwa M.K., spora grupa znanych astronomów, będących jego uczniami (Andrzej Grzymała z Poznania, Wojciech z Opatowa, Piotr Gaszowiec i Jan z Olkusza starszy), ufundowanie katedry astrologii – to wszystko zapewniło wszechstronny rozwój astronomii w Akademii w następnych dziesięcioleciach i sprawiło, że M.K. jest uznawany za ojca krakowskiej szkoły astronomicznej, której najwybitniejszym przedstawicielem stał się ostatecznie M. Kopernik.
PSB (M. Zwiercan).
J. Dianni: Pierwszy znany traktat rękopiśmienny w literaturze matematycznej w Polsce. Algorismus minutiarum Martini Regis de Premislia, KHNiT 1967, t. 12; M. Kowalczyk: Przyczynki do biografii Henryka Czecha i Marcina Króla z Żurawicy, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”1971, t. 21; Z. Kuksewicz: Marcin Król z Żurawicy (alias z Przemyśla). Stan badań, „Materiały i Studia Zakładu Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej” 1961, t. 1; M. Markowski: Powstanie pełnej szkoły astronomicznej w Krakowie, [w:] Historia astronomii w Polsce, t. 1, red. E. Rybka, Wrocław 1975; tegoż: Marcin Król z Przemyśla (ok. 1422–ok. 1453), [w:] Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Matematyki i Fizyki, red. B. Szafirski, Kraków 2000; G. Rosińska: Krakowska szkoła astronomiczna przed Kopernikiem. Zainteresowania techniczne Marcina Króla z Żurawicy i znajomość instrumentów astronomicznych w XV wieku, KHNiT 1973,t. 18.
Jarosław Włodarczyk