Łazowski Józef Feliks
ŁAZOWSKI Józef Feliks (20 XI 1759, Lunéville, Lotaryngia – 8 X 1812, Paryż), inżynier wojskowy. Syn Jana Chrzciciela, szlachcica rodem z Ciechanowca na Podlasiu, kuchmistrza na dworze Stanisława Leszczyńskiego w Nancy, i Francuzki Katarzyny Grandidier.
Ukończył paryską École des Ponts et Chaussées (1779–84), pracował przy robotach portowych w Cherbourgu, potem nadzorował kanały, m.in. w Orleanie, i wykonywał prace hydrotechniczne. W okresie terroru rewolucyjnego był więziony. W XII 1794 jako kapitan korpusu inżynierów został wysłany do Turcji, fortyfikował Chocim, Polankę, Akerman nad Dniestrem oraz Kilię i Izmaił nad Dunajem. Powróciwszy we IX 1797, złożył Dyrektoriatowi memoriał doradzający m.in. podbój Egiptu, co przyczyniło się do podjęcia wyprawy egipskiej N. Bonapartego, w której Ł. uczestniczył i odznaczył się w bojach (był dwukrotnie ranny) oraz awansował na szefa brygady inżynierów (14 VI 1799). W 1798 wykonał mapę prowincji Al-Minufijja w Dolnym Egipcie, prostując błędy na wcześniejszej mapie Egiptu J.B. d’Anville’a, zwłaszcza w rejonie Delty Nilu. W 1800 Ł. uczestniczył w opracowywaniu mapy topograficznej Egiptu, opublikowanej w Paryżu w skali 1:100 000 (1820–23, a w postaci redukcji w skali 1:1000 000 w 1818). Należał do rzeczników zbudowania kanału żeglownego przez Przesmyk Sueski (w tym czasie widoczne były tam jeszcze dobrze ślady starożytnego Kanału Faraonów). Zachorowawszy na oczy, Ł. zmuszony był 6 XI 1800 wrócić drogą morską z Aleksandrii do Francji, gdzie 8 VI 1801 awansowano go na brygadiera i polecono mu ufortyfikowanie La Rochelle.
Uczestniczył w kampaniach napoleońskich 1805–09 (m.in. w oblężeniu Grudziądza 19 IV 1807), awansował 21 VII 1809 na generała dywizji, a 15 VIII tego roku mianowano go baronem cesarstwa. 20 IV 1811 został na własną prośbę zwolniony z czynnej służby z powodu złego stanu zdrowia. Trzykrotnie był odznaczony Legią Honorową, a jego nazwisko umieszczono na Łuku Triumfalnym w Paryżu.
PSB (W. Łukaszewicz); SPPT (B. Orłowski); Słabczyńscy.
Materiały do słownika kartografów i geodetów polskich, Warszawa 1999 (W. Wernerowa); A. Skałkowski: Les Polonais en Egypte 1798–1801, Kraków 1910.
Bolesław Orłowski