Leski Kazimierz Roman
LESKI Kazimierz Roman (21 VI 1912, Warszawa – 27 V 2000, tamże), inżynier mechanik, budowniczy okrętów podwodnych, wynalazca, informatyk, oficer wywiadu AK. Syn Juliusza Stanisława, inżyniera, organizatora przemysłu zbrojeniowego II RP, i Marii z Olszyńskich.
Ukończył w Warszawie Gimnazjum im Władysława IV (1930) oraz Państwową Wyższą Szkołę Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda (1936), pracując jednocześnie m.in. w Zakładach Amunicyjnych „Pocisk” (1932–35). W 1936–38 pracował w Holandii w Nederlandse Verenigde Scheepsbouw Bureaux w Hadze, a następnie w stoczni NV Koninklijke Maatschappij De Schelde we Vlissingen, gdzie uczestniczył w projektowaniu i budowie dla Polskiej Marynarki Wojennej bliźniaczych nowoczesnych okrętów podwodnych („Orzeł” i „Sęp”); jednocześnie studiował na wydziale okrętowym politechniki w Delft. Dokonał wówczas wynalazku dotyczącego spawania poszycia kadłubów okrętowych, który został opatentowany i wykorzystany w stoczniach holenderskich; uzyskał też patent na budowę lekkich spawanych jednostek pływających bez żebrowania.
Jesienią 1938 wrócił do Polski, odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy w Sadkowie i uzyskał w VIII 1939 stopień podporucznika pilota. Uczestniczył w kampanii wrześniowej jako pilot w eskadrze „Karasi”. Zestrzelony 17 IX przez Armię Czerwoną w okolicy Czortkowa nad Seretem, ciężko kontuzjowany, zdołał zbiec z niewoli sowieckiej do Lwowa. Po leczeniu szpitalnym, kontynuowanym w Warszawie, od jesieni 1939 organizował konspiracyjny wywiad (od 1941 w ZWZ/AK) i kontrwywiad, m.in. wytyczał trasy przerzutowe do Londynu (jeżdżąc do Francji w mundurze generała Wehrmachtu) i zdobywał informacje (m.in. plany budowy Wału Atlantyckiego). Działał w Biurze Studiów KG AK, kierował Studium Komunikacji Rady Planowania przy Delegaturze Rządu na Kraj i KG AK.
Walczył w powstaniu warszawskim, awansował na kapitana; został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami i dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Po powstaniu, uciekłszy z konwoju, został szefem Sztabu Obszaru Zachodniego AK (działał m.in. na rzecz pomocy Żydom).
Wiosną 1945 włączył się w odbudowę przemysłu okrętowego, został dyrektorem Stoczni nr 2 Schichau (później Stocznia Gdańska) – przejął ją od Rosjan i uruchomił – za co otrzymał w VII tego roku Złoty Krzyż Zasługi. W ramach prześladowań członków AK L. został już w VIII 1945 aresztowany, po ucieczce aresztowany powtórnie w XI tego roku, torturowany i więziony do I 1955, kiedy został zwolniony warunkowo. Wydał wtedy wspólnie z W. Sołtykiem książkę Samoloty komunikacyjne i zajmował się przekładami (m.in. książka G.S. Skubaczewskiego Lotnicze silniki turbospalinowe). Organizował w 1956 Stow. Wynalazców Polskich (rozwiązane przez władze PRL w 1960). Przyczynił się do nowelizacji i unifikacji prawa wynalazczego, wiele publikował na łamach „Życia Warszawy”, wydał książkę Problemy postępu technicznego (Warszawa 1960, wraz z J. Kopińskim), przetłumaczoną na angielski na zlecenie National Science Foundation (1963).
Po uzyskaniu w 1957 „częściowej rehabilitacji”, wrócił w 1958 do pracy w przemyśle okrętowym, ale w wyniku różnicy poglądów z kierownictwem Zjednoczenia Przemysłu Okrętowego przeszedł w XII 1962 do pracy w Ośrodku Dokumentacji i Informacji Naukowej PAN; kierował nim faktycznie (1968–70 jako p.o dyrektor, 1963–72 jako zastępca ds. naukowych) i zajmował się teorią, metodologią oraz organizacją informacji. W 1974 uzyskał doktorat na podstawie pracy Opracowanie zasad budowy tezaurusa na przykładzie problematyki kadry naukowej (promotor: prof. K. Remerowa) na wydziale filologii polskiej i słowiańskiej UW. W ówczesnej sytuacji politycznej nie miał szans na habilitację, ani na stanowisko samodzielnego pracownika naukowego.
Był członkiem Komitetu Naukoznawstwa PAN. Współpracował z wieloma organizacjami międzynarodowymi. W 1970 zorganizował w Warszawie International Conference on General Principles of Thesauri Building. Na zlecenie UNESCO opracował A Proposal of a Methodology of Building a Multilingual Thesaurus for Field Science of Science, a dla International Council of Scientific Unions (ICSU) koncepcję światowego centrum informacji. Prowadził też wykłady na wydziale łączności PW, na szkoleniach NOT, okazyjnie miewał wykłady w NRD, Francji, RFN, ZSRR, CSRS, Szwecji.
Dorobek naukowy L. obejmuje ponad 150 pozycji, w tym Tezaurus informacji naukowej, przełożony na język francuski dla Centre National de la Recherche Scientifique.
Przez całe życie L. działał w organizacjach społecznych, zawodowych, sportowych, kombatanckich itp.
Wydał wspomnienia Życie niewłaściwie urozmaicone (Warszawa 1981, wznawiane 1994, 1995, 2001). Poza już wymienionymi odznaczeniami otrzymał jeszcze m.in. Krzyż AK (1969), krzyże Kawalerski (1983), Oficerski (1994) i Komandorski (1999) Orderu Odrodzenia Polski, Warszawski Krzyż Powstańczy (1990), medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (1995), Medal Honorowy SPWiR im. Tadeusza Sendzimira (1999). Nadano L. godność Honorowego Obywatela Warszawy (1995) i Honorowego Obywatela Państwa Izrael (1996).
SBTP (M. Leska).
Bolesław Orłowski