Thiel Kazimierz Stefan
THIEL Kazimierz Stefan (25 I 1924, Doruchów, Wielkopolska – 24 IV 2015, Warszawa), inżynier budowlany, specjalista od technologii betonu i organizacji robót, pionier praktycznego wykorzystywania wiedzy o mechanice skał. Syn Stanisława, właściciela ziemskiego, jednego z wodzów powstania wielkopolskiego (1919), i Marii z domu Thiel.
Szkołę powszechną ukończył w Doruchowie, gimnazjum w Ostrzeszowie, a liceum o profilu humanistycznym konspiracyjnie w 1941 w Warszawie, gdzie znalazł się po wysiedleniu rodziny do Generalnego Gubernatorstwa. Pracował przy robotach melioracyjnych i budowie śluzy w Suchej k. Siedlec. Podczas okupacji utracił całą najbliższą rodzinę. W I 1945 próbował odzyskać majątek rodzinny, w tym cegielnie i młyn.
Studia na Politechnice Wrocławskiej ukończył w 1949 uzyskując stopień mgra inżyniera budownictwa lądowego. Od 1951 pracował w Inst. Organizacji i Mechanizacji Budownictwa w Warszawie, przejściowo też na PW (1956–58), zdobywając na tej uczelni doktorat (1958) i habilitację (1964).
W latach 1959–60 odbył staż naukowy w Centre Expérimental des Recherches et d’Etudes du Bâtiment et des Travaux Publics w Paryżu, a w okresie 1960–63 pełnił funkcję kierownika zakładu w filii tej placówki naukowej w Casablance (Maroko). Od 1966 do 1995 pracował w Inst. Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku, w którym stworzył Samodzielną Pracownię Mechaniki Skał. W latach 1981–84 był wykładowcą i kierownikiem studium doktoranckiego politechniki w Algierze.
W latach 1989–95 był zastępcą sekretarza Wydziału IV Nauk Technicznych PAN, a następnie przewodniczącym tego Wydziału (1996–2002). Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1973, zwyczajnego w 1982. W 1991 został członkiem korespondentem, a w 1998 rzeczywistym PAN.
Początkowo działalność naukowa T. to badania dotyczące technologii i reologii betonu, konstrukcji betonowych, żelbetowych i sprężonych oraz technologii i organizacji robót budowlanych. Później koncentrowała się na mechanice skał, dyscyplinie rozwijającej się na pograniczu geologii i hydrogeologii, mechaniki płynów i hydrauliki, geofizyki, mechaniki ciała stałego oraz inżynierii lądowej i wodnej. W tym zakresie badań T. stworzył w IBW PAN od podstaw pierwszy w Polsce ośrodek badawczy masywów skalnych dla potrzeb inżynierii wodnej, a w konsekwencji – szkołę naukową mechaniki skał. Badania tam prowadzone polegały na poszukiwaniu sposobu opisu masywów skalnych stanowiących ośrodki niejednorodne, nieciągłe i anizotropowe, metod wyznaczania ich podstawowych właściwości fizyko-mechanicznych (głównie polowych) oraz metod określania stateczności (modelowanie fizyczne, numeryczne), a ich wyniki wykorzystano w odniesieniu do kilkunastu projektowanych budowli inżynierskich (głównie wodnych). Badania terenowe prowadzono w miejscach projektowanych i realizowanych budowli, m.in. zapory: Czorsztyn – Niedzica, Besko, Dobczyce, Klimkówka, stabilizacje zboczy w Stróży, Lipowicy, Kotelnicy, Dobczycach, Szymbarku, Algierze, Tresne, sztolnie hydrotechniczne w Młotach, Porąbce-Żar i w Świnnej Porębie.
Wyniki badań T. zostały przedstawione w 284 publikacjach, wśród których: 159 stanowią studia, rozprawy i monografie, 8 podręczniki, 49 artykuły i komunikaty naukowe, a 68 to prace informujące o postępach w określonych gałęziach wiedzy, nowych kierunkach i metodach badawczych. Był autorem dwóch pierwszych krajowych norm, dotyczących badań polowych przy wyznaczaniu odkształcalności i wytrzymałości na ścinanie masywów skalnych oraz metodyki rozpoznania geologiczno-inżynierskiego skał podłoża budowli piętrzących i badań spękań w masywach skalnych.
Prace oryginalne to m.in. Odkształcenia reologiczne betonu w świetle badań na mostach sprężonych statycznie wyznaczalnych, Warszawa 1964; Podstawy teoretyczne budowy hal żelbetowych o przekryciach łupinowych metodą deskowań przesuwnych, Warszawa 1965; Badania nad uszczelnianiem podłoża zapory wodnej zaczynami cementowo-iłowymi, Warszawa 1965; Badania stateczności podłoża skalnego zapory betonowej w złożonych warunkach geologicznych, Warszawa – Poznań 1971; Rock Mass Investigations, [w:] Comprehensive Rock Engineering Principles, Pergamon Press, Oxford, vol. 3, 1993, pp. 839–861. Był autorem pierwszego w Polsce w tej dziedzinie podręcznika akademickiego Mechanika skał w inżynierii wodnej (Warszawa 1980), wydanego następnie w wersji poszerzonej w języku angielskim: Rock Mechanics in Hydroengineering (1989).
T. silnie wiązał prowadzone badania z praktyką inżynierską. Był autorem licznych ekspertyz naukowych w kraju i poza granicami Polski (Algieria, Irak, Maroko), głównie w zakresie stateczności zboczy, warunków posadowienia zapór, zawałów tuneli. Współpracował z ośrodkami naukowymi m.in. Austrii, Francji, Włoch. Był wieloletnim członkiem International Society of Rock Mechanics, International Society of Soil and Foundation, Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN, Tow. Mechaniki Skał oraz Polskiego Komitetu Międzynarodowej Komisji Wielkich Zapór (kierował w nim Podkomitetem Mechaniki Skał i Podłoża, organizując konferencje tematyczne). Prowadził także Sekcję Mechaniki Gruntów i Skał oraz Fundamentowania Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN.
Był wielokrotnie odznaczany i nagradzany, m.in. Krzyżem Kawalerskim (1989), Oficerskim (1999) i Komandorskim (2004) Orderu Odrodzenia Polski, Zespołową Nagrodą Sekretarza Naukowego PAN (1976, 1978,1987), Nagrodą PAN za książkę Rock Mechanics in Hydroengineering (1990), Nagrodą Zespołową I stopnia Rektora PW (2002).
W 2008 PW nadała mu doktorat honoris causa.
P. Wilde: Kazimierz Thiel – the Creator of the School of Scientific Rock Mechanics in Poland, „Archives of Hydro-Engineering and Environmental Mechanics” 1994, nr 3/4, s. 3–5; Promotio Doctoris Honoris Causa Scientarum Technicarum Scholae Varsaviensis Professoris Kazimierz Thiel, Warszawa 2008; www.wlkp24.info/wspomnienie/w-thiel-kazimierz-40374 [dostęp 21.09.2018].
Andrzej Brandt