Lisikiewicz Józef
LISIKIEWICZ Józef (7 IV 1738, Siemianówka k. Lwowa – 9 IX 1822, Sandomierz), pedagog, fizyk. Pochodził ze szlachty, był synem Konstantego i Apolonii.
Jako trzynastolatek wstąpił w 1751 do zakonu jezuitów. Studiował pedagogikę 1753–54 w Jarosławiu, a potem filozofię 1754–57 w Kaliszu. Był nauczycielem łaciny, geografii i poetyki w Jarosławiu i Lwowie. Po kursie teologii we Lwowie 1761–65 otrzymał święcenia. Był kaznodzieją w różnych kościołach i pełnił liczne funkcje kościelne. Od 1769 wykładał logikę, metafizykę, etykę i fizykę w jezuickim kolegium sandomierskim, a po kasacie zakonu w 1773 aż do 1782 był w tym mieście nauczycielem fizyki w szkole wojewódzkiej.
L. nie kształcił się za granicą, jak inni autorzy ówczesnych polskich podręczników, ale opracował dobry, obszerny i kompletny podręcznik szeroko pojętej fizyki. Tom 1: Fizyka czyli wiadomość natury y skutków rzeczy pod zmysły podpadających, w Szkołach Wojewodzkich Sandomierskich uczącym się w Oyczystym ięzyku iak naykruciey wyłożona, a dla zabawy w tey umieiętności kochaiących się do druku podana ukazał się w Sandomierzu w 1779. Liczył 440 stron i obejmował zagadnienia mechaniki, ciepła, dźwięku, i światła. W 1781 ukazał się tom 2: Wiadomości natury y skutków rzeczy pod zmysły podpadających czyli Fizyki Xięga Druga. Liczył 340 stron i obejmował astronomię i historię naturalną, w której poza geologią i mineralogią była mowa także o magnesowaniu i elektryzacji ciał. L. podał tam swoją propozycję polskiej nomenklatury fizycznej.
Podręcznik L. był używany w wielu szkołach Komisji Edukacji Narodowej. Mimo tego, że wtedy jeszcze dzieło M. Kopernika De revolutionibus znajdowało się nadal w Indeksie ksiąg zakazanych, autor, chociaż duchowny, nie wahał się wypowiadać za układem heliocentrycznym, pisząc: „We wszystkich teraz Akademiach Katolickich, y w Rzymie Samym, powszechnie iest wziętym; czyliż od prawdy dalekim być może?”.
L. wydał też parę książek religijnych, wszystkie pisane ładnym językiem.
PSB (L. Grzebień); HNP, t. 2.
M. Bąk: Powstanie i rozwój polskiej terminologii nauk ścisłych, Wrocław–Warszawa 1984.
Andrzej Kajetan Wróblewski