Mathisson Myron
MATHISSON Myron (14 XII 1897, Warszawa – 13 IX 1940, Cambridge), fizyk. Syn Hirsza i Chany, o których nie wiadomo prawie nic, poza tym, że przybyli z Rygi. Byli chyba dość dobrze sytuowani, gdyż zapewnili synowi dobre wykształcenie.
W 1906–15 M. uczył się w IV Gimnazjum w Warszawie i ukończył je ze złotym medalem. Studiował w 1915–18 na wydziale inżynierii budowlanej PW. Studiów nie ukończył, uzyskał tylko tzw. półdyplom. W 1919–20 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1920 wstąpił na wydział filozoficzny UW. Studiował tam w 1920–24, utrzymując się cały czas z dorywczych prac przy obliczeniach budowlanych i wytrzymałościowych, ponieważ po śmierci ojca rodzina znalazła się w trudnej sytuacji finansowej. Zajmował się fizyką teoretyczną, zwłaszcza ogólną teorią względności. W 1925 napisał swą pierwszą rozprawę O ruchu ciała rotującego w polu grawitacyjnym. Czesław Białobrzeski uznał, że może to być rozprawa doktorska M., ale on nie zgodził się na to, gdyż praca ta szybko przestała mu się podobać. Stopień doktora uzyskał w końcu dopiero w 1930 na podstawie rozprawy Teoria względności a dynamika elektronu, której promotorem był Białobrzeski.
W 1929 M. napisał list do A. Einsteina, wytykając uczonemu niedokładności w jego pracach. Einstein był pod wrażeniem umiejętności młodego fizyka. Rozpoczęło to korespondencję między nimi.
W 1931–33 M. opublikował w czasopismach zagranicznych cztery poważne prace z ogólnej teorii względności i teorii równań różniczkowych. W 1932 uzyskał habilitację na UW. Tytuł docenta nie oznaczał jednak zatrudnienia na uczelni i utrzymania, a tylko dawał prawo do prowadzenia wykładów. Utrzymujący się nadal głównie z udzielania lekcji i dorywczych obliczeń M. prowadził wykłady z fizyki teoretycznej oraz, wraz z Białobrzeskim, seminarium fizyki teoretycznej.
M. wiedział, że nie może liczyć na rychły awans, gdyż wszystkie katedry fizyki w Polsce były obsadzone. Szukał więc miejsca pracy w ośrodkach zagranicznych. Mimo poparcia Białobrzeskiego i Einsteina nie udało mu się uzyskać stypendium Fundacji Rockefellera. W 1935 przebywał krótko w Paryżu na zaproszenie J. Hadamarda. Miał tam wykłady w Collège de France na temat równań różniczkowych. Następnie przyjął zaproszenie uniwersytetu w Kazaniu, gdzie przebywał do V 1937. We IX tego roku uczestniczył w konferencji fizyków teoretyków w Inst. Nielsa Bohra w Kopenhadze. Kandydaturę M. rozważano przy obsadzaniu katedry fizyki na Hebrew University w Jerozolimie, ale ostatecznie otrzymał ją kto inny.
W 1938 M. pojechał do Krakowa na zaproszenie prof. J. Weyssenhoffa, który wystarał się dla niego o środki finansowe. Pobyt M. w Krakowie miał spory pozytywny wpływ na prace krakowskich teoretyków. Na wiosnę 1939 M. znów znalazł się w Paryżu i napisał tam ważną pracę o zagadnieniu Hadamarda (Le problème de M. Hadamard relatif à la diffusion des ondes). Następnie pojechał do Cambridge, gdzie dalej zajmował się wyprowadzaniem równań ruchu. Tam zastał go wybuch wojny. M. wkrótce zmarł na gruźlicę. Wspomnienie pośmiertne w „Nature” napisał sam P. Dirac, który przygotował także do druku ostatni, pozostawiony w brudnopisie artykuł M. o relatywistycznej dynamice rotującej cząstki magnetycznej. Także Hadamard poświęcił jego pamięci jeden ze swych artykułów.
M. opublikował zaledwie 12 prac, ale były one ważne i są do dziś cytowane.
T. Sauer, A. Trautman: Myron Mathisson: What Little We Know of His Life, „Acta Physica Polonica” B (Proceedings Suplement) 2008, Vol. 39, No. 1; B. Średniawa: Myron Mathisson (1897–1940), „Postępy Fizyki” 1982, t. 33, z. 5–6.
Andrzej Kajetan Wróblewski