Jarosz Jan Marian
JAROSZ Jan Marian (5 III 1877, Kalwaria Zebrzydowska – 12 V 1944, Kraków), geolog i paleontolog, pedagog. Syn Rudolfa, naczelnika sądu, i Marii Klemensiewicz.
Po śmierci ojca dorabiał korepetycjami na utrzymanie rodziny, nabawił się przy tym choroby płuc. W 1890–97 uczył się w gimnazjum w Krakowie (maturę zdał z odznaczeniem). W 1897–1901 studiował w UJ nauki przyrodnicze i ścisłe, po czym podjął pracę w szkolnictwie średnim (w 1903 został nauczycielem dyplomowanym). Do 1918 uczył w gimnazjach Krakowa, Kołomyi, Orłowej na Śląsku Cieszyńskim (tamtejsze gimnazjum zorganizował i był jego dyrektorem), Zakopanem i Drohobyczu. Od 1919 pełnił funkcję wizytatora szkół średnich Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Zorganizował kuratorium w Łodzi i 1921–25 był w nim zatrudniony jako kurator szkolny, następnie został naczelnikiem wydziału w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Doktorat na UJ uzyskał w 1913 na podstawie rozprawy Stratygrafia wapienia węglowego Okręgu Krakowskiego (promotorem był W. Szajnocha), habilitację w 1925 na Akad. Górniczej w Krakowie na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy Obecny stan badań nad stratygrafią dewonu i dolnego karbonu w okręgu krakowskim. Od 1926 pracował na tej uczelni jako profesor paleontologii.
J. był cenionym nauczycielem szkół średnich, badaniami geologicznymi i paleontologicznymi zajmował się w czasie wolnym od zajęć zawodowych (m.in. podczas urlopów zdrowotnych). Początkowo interesował się botaniką (praca Rola barw i woni kwiatów w ich zapylaniu 1906). Później, za namową W. Szajnochy i jego asystenta K. Wójcika, skoncentrował się na badaniach fauny i stratygrafią młodszego paleozoiku okolic Krakowa, a w końcu – w porozumieniu ze S. Czarnockim z Państwowego Inst. Geologicznego – florą karbonu.
Liczebnie skromny geologiczny i paleontologiczny dorobek twórczy J. stanowi klasykę. W rozprawie z 1909 Starigraphie des Kohlenkalks in der Umgebung von Krakau opisał m.in. skamieniałości Spirifer tornacensis, Productus cinctus, Chonetes comoides. Postawione tezy rozwinął w rozprawie z 1910 Stratygrafia wapienia węglowego w okręgu krakowskim, podał w niej opis skamieniałości oraz zamieścił mapę zbadanego obszaru. W tymże roku ogłosił pierwszą część studium Fauna wapienia węglowego w okręgu krakowskim. Część 1: Trylobity (cz. 2 w 1913). Zwraca w niej uwagę nie tylko opis skamieniałości, lecz także porównanie ich z osadami analogicznego wieku z Europy Zachodniej.
W 1914–28 J. ogłosił w trzech częściach kolejną rozprawę Fauna wapienia węglowego w okręgu krakowskim, głównie z opisami nowych gatunków rodzaju Spiriferitus, Brachiopoda i Productus. Równocześnie J. prowadził badania nad fauną krakowskiego dewonu, co udokumentował rozprawą z 1918 Studien über das Krakauer Devon. Teil 1: Das obere Famennien in der Umgebung von Dębnik. Łącznie wyniki swych prac podsumował w wymienionej rozprawie habilitacyjnej. Badań nad florą karbonu Krakowskiego, Górnego Śląska i Zagłębia nie zdołał przedstawić w osobnej monografii. Zgromadzone okazy wykorzystał uczeń J. – T. Bocheński. J. wspólnie z bratem Rajmundem utworzyli w Truskawcu muzeum krajoznawcze (1928).
PSB (F. Bieda); SBP (Z. Kosiek); Fleszarowa.
S. Czarniecki: Zarys historii geologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, Kraków 1964; Życiorysy profesorów i asystentów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (1919–1964), Kraków 1965 (F. Bieda).
Zbigniew Wójcik