Aktualnie znajdujesz się na:

Biogramy

Strażyc Wojciech Rajmund

STRAŻYC Wojciech Rajmund (ok. 1610, Kańczuga – 12 VII 1650, Bolonia), astronom, matematyk, lekarz. Syn Andrzeja.

Podjął studia na Akad. Krakowskiej w semestrze zimowym 1628. W 1632 otrzymał stopień bakałarza i od semestru letniego 1633 prowadził na uczelni wykłady. Po promocji doktorskiej w 1634 wykładał jako docent extraneus.

W 1640 wydał w Wiedniu zwięzłą rozprawę Quaestio astronomica in Alma Academia Cracoviensi..., przedstawiającą tezy do publicznej dysputy. W pracy tej wystąpił przeciwko wciąż akceptowanej w środowisku akademickim filozofii przyrody o rodowodzie arystotelesowskim, jak również powiązanej z nią metodzie badań naukowych. Kładł przy tym nacisk na konieczność prowadzenia obserwacji astronomicznych i stosowania ścisłych rozumowań matematycznych przy konstruowaniu teorii. Pisał: „Twierdzeń starożytnych filozofów i astronomów, podważonych przez wyniki najnowszych obserwacji, nie da się już obronić”, odrzucając m.in. poglądy, wg których planety miały poruszać się w systemie sztywnych sfer, a materia świata podksiężycowego – różnić się od materii ciał niebieskich. Do rozprawy została dołączona wydrukowana w Krakowie karta, przedstawiająca uwiecznione na rycinach wyniki obserwacji teleskopowych z 5–11 IX 1640: plam na Słońcu, księżyców Jowisza i dziwnego wyglądu Saturna. Obserwacja Saturna należy do najdokładniejszych z okresu, zanim w 1656 Ch. Huygens odkrył geometrię jego pierścienia. Poglądy zawarte w rozprawie i obserwacje teleskopowe wskazują na związki S. z krakowskim środowiskiem skupionym wokół S. Pudłowskiego.

Od 1640 S. był profesorem matematyki w Kolegium Mniejszym Akad. Krakowskiej, wykładał m.in. geometrię praktyczną, a z zachowanej metryki uniwersyteckiej wynika, że jego zajęcia przyciągały studentów. W 1646 został członkiem Kolegium Większego i w tym samym roku opublikował w Krakowie traktat Problema cyclologicum [...] ad disputandum propositium, poświęcony kołu jako doskonałej figurze geometrycznej. Wydawał również prognostyki kalendarzowe, takie jak Przestroga z biegów niebieskich na rok pański 1648 przestępny.

W 1648 lub 1649 rozpoczął w Padwie studia medyczne, a 7 V 1650 uzyskał stopień doktora. W tym samym roku podarował Bibliotece Nacji Polskiej w Padwie sławny traktat Pietra d’Abana Conciliator differentiarum philosophorum et praecipue medicorum (Wenecja 1496). Po śmierci S. część jego księgozbioru została włączona do biblioteki Ł. Piotrowskiego, profesora Akad. Krakowskiej.

PSB (J. Włodarczyk); Estreicher.

J. Dianni: Studium matematyki na UJ do połowy XIX wieku, Kraków 1963; J. Dobrzycki: Święty Jerzy gra na skrzypkach, czyli krakowski spór o podstawy i metodę nauki w XVII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1998, t. 42; tegoż: Saturn, Aristotelian Astronomy, and Cracow Astronomers: An Episode from the Early Years of Telescopic Astronomy, „Journal for the History of Astronomy” 1999, No. 30; J. Stoksik: Dzieje katedry geometrii praktycznej w Akademii Krakowskiej (1631–1778), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 1990, z. 92.

Jarosław Włodarczyk

Opcje strony

do góry