Aktualnie znajdujesz się na:

Biogramy

Niemierko Włodzimierz

NIEMIERKO Włodzimierz (27 VII 1897, Petersburg – 3 I 1985, Warszawa), biochemik. Był synem Stanisława, adwokata, oraz Elżbiety z domu Siemionow, Rosjanki.

N. ukończył w 1917 gimnazjum klasyczne w Petersburgu i w 1918 podjął studia przyrodnicze na wydziale fizyczno-matematycznym uniwersytetu w Moskwie, m.in. pod kierunkiem wybitnych biologów: N.K. Kolcowa oraz A.N. Siewiercowa. Studia ukończył w 1923.

Po uzyskaniu polskiego obywatelstwa N. w 1923 przyjechał do Warszawy i w 1924–28 studiował fizjologię zwierząt na UW (wówczas sowieckie dyplomy ukończenia studiów nie były uznawane w Polsce). Mimo formalnych trudności z potwierdzeniem wykształcenia, dzięki pozytywnym rekomendacjom uczonych rosyjskich, w 1923 został przyjęty do Zakładu Fizjologii w Inst. Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego, gdzie rozpoczął pracę pod opieką K. Białaszewicza. Z tym instytutem N. pozostał związany przez całe życie zawodowe.

W 1932 uzyskał doktorat w zakresie fizjologii zwierząt na wydziale matematyczno-przyrodniczym UW. Jego rozprawa, wykonana pod kierunkiem Białaszewicza, dotyczyła badania udziału tłuszczów w przemianach chemicznych pracującego mięśnia. W 1933 N. został starszym asystentem w Zakładzie Fizjologii Zwierząt UW, w 1935 adiunktem na tej uczelni. N., obok Białaszewicza, miał znaczący udział w organizacji tego zakładu.

Podczas okupacji, w 1939–42 N. był zatrudniony w Dziale Chemii Państwowego Zakładu Higieny. Pracował także w Laboratorium Gruźliczym Szpitala Wolskiego, w którym m.in. prowadził badania nad opracowaniem prostego testu służącego do wykrywania prątków gruźlicy. Od podzielenia losów wielu innych pracowników szpitala tego zamordowanych w pierwszych dniach powstania warszawskiego przez hitlerowców, uchroniła go choroba, przez którą nie przyszedł do pracy. Później działał w szpitalu powstańczym przy ul. Koszykowej do czasu ewakuacji ostatnich rannych. Ponadto N. był intensywnie zaangażowany w tajne nauczanie wydziału lekarskiego UW. Ostatnie miesiące wojny spędził w Grodzisku Mazowieckim.

Po wyparciu Niemców z Warszawy został kierownikiem Zakładu Chemii Fizjologicznej na wydziale lekarskim UW. W 1945 uzyskał habilitację na tej uczelni, jesienią został profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Fizjologii Zwierząt na Uniw. Łódzkim. W 1956, już jako profesor zwyczajny, powrócił na UW, gdzie objął analogiczną katedrę.

Już w 1945 N. zaangażował się we wznowienie działalności Inst. im. M. Nenckiego. Instytut stał się oficjalnie państwową placówką w 1946. Początkowo funkcjonował w Łodzi, od 1955 zaś ponownie w Warszawie. N. od 1946 był kierownikiem Zakładu Biochemii (do przejścia na emeryturę w 1968). W 1946–61 piastował stanowisko wicedyrektora instytutu, w 1961–67 był dyrektorem tej placówki funkcjonującej pod nazwą: Inst. Biologii Doświadczalnej PAN im. Marcelego Nenckiego. Ponadto w 1956–63 kierował Katedrą Fizjologii Zwierząt na wydziale biologii i nauk o Ziemi UW.

Podstawowe kierunki badań N. obejmowały biochemię lipidów i biochemię mięśni, a także metodykę badań biochemicznych oraz fizjologię bezkręgowców. Jego główne zainteresowania naukowe można określić jako szeroko pojętą biochemię porównawczą. Tematyką przemian lipidowych u różnych grup zwierząt (przede wszystkim u owadów, a także u ryb, płazów oraz bezkręgowców) zajmował się już przed wojną. N. pracował naukowo prawie do końca życia, do Instytutu przestał przyjeżdżać dopiero na kilka miesięcy przed śmiercią. Jego ostatnia publikacja naukowa ukazała się, gdy miał 86 lat.

Do najważniejszych odkryć N. należało ustalenie, że gąsienice mola woskowego (Galleria mellonella) mają niezwykłą – jak na zwierzęta – zdolność przyswajania wszystkich składników wosku i przekształcania zawartych w nich wyższych alkoholi w lipidy, które służą im za podstawowe źródło energii oraz wody. Zwierzęta te odżywiają się wyłącznie woskiem. N. stwierdził także, że ten owad dokonuje unikatowej w świecie zwierzęcym biosyntezy polifosforanów, która w innych przypadkach występuje wyłącznie u mikroorganizmów. N. w późniejszym okresie działalności coraz bardziej interesował się procesami biochemicznymi przebiegającymi w mikrostrukturach komórki. Ponadto zajmował się badaniami biochemicznymi mięśni. Jego najważniejszym rezultatem w tym zakresie był opis tworzenia się ufosforylowanych białek mięśniowych (miozyny, H-meromiozyny i aktynomiozyny) jako produktów przejściowych, powstających podczas enzymatycznego rozpadu ATP. Badania te miały znaczenie w wyjaśnianiu mechanizmów związanych z przemianą energii, uzyskiwanej w procesach chemicznych, na pracę mięśni. N. wprowadził także oryginalne metody badań porównawczych w zakresie mechanizmów uzyskiwania energii chemicznej do pracy mięśniowej.

N., wspólnie z B. Skarżyńskim i J. Meduskim, opublikował książkę Biochemia a nowa biologia (1951). W 1947–67 był redaktorem naczelnym czasopisma „Acta Biologiae Experimentalis”.

N. w 1964 został członkiem korespondentem, w 1971 zaś członkiem rzeczywistym PAN. Był również członkiem New York Academy of Sciences, brytyjskiego The Biochemical Society, a także honorowym członkiem Polskiego Tow. Biochemicznego, które powstało w 1958, w znaczniej mierze dzięki jego staraniom.

N. otrzymał m.in. państwową nagrodę naukową II stopnia (1955, za prace dotyczące biochemii owadów), a w 1946 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

N. był poliglotą, ponadto uchodził za dobrego pianistę. Zebrał spory księgozbiór muzyczny oraz bogatą kolekcję płyt muzyki poważnej. Miał także bogaty zbiór leksykonów języków obcych.

N. poślubił Stellę Saks, swoją późniejszą współpracownicę i profesora neurochemii w Inst. Biologii Doświadczalnej PAN.

Śródka.

J. Heller: Włodzimierz Niemierko, „Nauka Polska” 1968, R. 16, nr 1; Obituary [Włodzimierz Niemierko, od redakcji], „Acta Biochemica Polonica” 1985, Vol. 32, nr 1; S. Niemierko: My Sixty Years in Physiology and Biochemistry. In Memory of Włodzimierz Niemierko, My Husband and Friend, „Acta Biochemica Polonica” 1987, Vol. 34, nr 3; A. Przełęcka: Włodzimierz Niemierko (1897–1985), „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1985, t. 48; L. Wojtczak: Włodzimierz Niemierko (1897–1985), „Nauka Polska” 1991, R. 38, nr 4.

Marcin Dolecki

Opcje strony

do góry